Veredeling is een belangrijk antwoord op het krimpende pakket chemische gewasbeschermingsmiddelen. Met resistenties kunnen ziekten tijdens de teelt worden voorkomen. In de suikerbieten blinkt de veredeling uit in ontwikkeling; jaar op jaar geven bietenveredelaars de bietentelers meerdere nieuwe rassen om uit te kiezen. Dit is te zien op de aanbevelende rassenlijst van de Commissie Samenstelling Aanbevelende Rassenlijst (CSAR), waarin de Brancheorganisatie Akkerbouw, Plantum en LTO-Nederland samenwerken. “We hebben dit jaar 11 nieuwe rassen, een serieuze uitbreiding van het aanbod”, licht Martijn Leijdekkers van bieteninstituut IRS toe. “Dat komt onder meer doordat het protocol voor de B-rubriek is aangepast, zodat de lijst breed blijft wat betreft genetische diversiteit. Elk veredelingsbedrijf kan hierdoor in elke resistentiecategorie een ras aanbieden.”

Meer bietenrassen met meerdere resistenties

De rassen worden ingedeeld in resistentiecategorieën, zodat gebruikers makkelijker voor elk perceel het meest geschikte ras kunnen vinden. Binnen de hoofdcategorieën staan ook steeds meer rassen met meerdere resistenties. Zo zijn zeven nieuwe rassen voorzien van aanvullende rhizomanieresistentie. De praktijk heeft dat ook hard nodig, omdat het aantal percelen waar de standaardresistentie kan worden doorbroken toeneemt. Nieuwe rassen komen pas op de rassenlijst als de financiële opbrengst beter is dan het gemiddelde van de beste vier. Zo blijft er ook op dat vlak progressie in het aanbod.

Bladschimmeldruk neemt toe

Leijdekkers benadrukt de combinatie van resistenties en de toenemende aandacht voor bladgezondheid. “De laatste drie seizoenen kenden lange droge en warme periodes, waardoor de druk van cercospora groot was. Niet alleen in het Noord- en Zuidoosten, ook in Flevoland en het Zuidwesten neemt de bladschimmeldruk toe. De bietenteelt kent een aantal flinke uitdagingen.”

Daardoor verschuift de aandacht in de rasadvisering enigszins. Prioriteit blijft resistentie. Werd daarna vooral eerst naar financiële opbrengst gekeken, nu is het advies om de andere raseigenschappen tegelijkertijd ook goed af te wegen. “Het gewas moet tot de oogst gezond blijven. Bij een zware cercospora-aantasting heb je niks aan de financiële opbrengstpotentie van 102.”

Primeur: Conviso Smart-ras

Innovaties blijven ook komen vanuit de kwekerskoker. Zo heeft marktleider KWS voor de teelt van 2021 het eerste Conviso Smart-bietenras op de aanbevelende rassenlijst gekregen en worden – bij verschillende zaadbedrijven – over 3 tot 5 jaar de eerste bieten met resistentie tegen vergelingsziekte verwacht. Dat laatste is acuut zeer urgent geworden door het wegvallen van de neonicotinoïden. Ook cercosporaresistentie is succesvol ingekruisd. De financiële opbrengst is echter net onvoldoende voor een plek op de rassenlijst.

Resistent tegen ALS-onkruidbestrijdingsmiddelen

Trots is Marcel Arts van KWS uiteraard op het eerste Conviso Smart-bietenras: Smart Jitka KWS. “En we hebben nog drie rassen beschikbaar, die liggen in onderzoek. Samen kunnen die 2.000 hectare tackelen, waarvan 1.300 van Jitka.”

Conviso Smart-rassen zijn resistent tegen ALS-onkruidbestrijdingsmiddelen, waarvan twee bespuitingen voldoende zijn. “Onkruidbieten verdwijnen als sneeuw voor de zon. Wel iets langzamer, maar zeker net zo effectief”, schetst Arts. “Deze techniek is dus echt voor de teelt op percelen die werden overgeslagen vanwege probleemonkruiden als de veenwortel of uitstaande melde. Die percelen kunnen weer meeroteren in de bouwplannen dankzij Conviso Smart/One. Bij een gemiddelde onkruiddruk is de kostprijs van dit systeem vergelijkbaar met een klassiek ras met onkruidmiddel. Plus de lagere arbeidslast dankzij minder spuiten. De opbrengst ligt momenteel nog 8% lager dan de standaardrassen op de rassenlijst, maar kan in de praktijk hoger uitpakken. Vanwege de tolerantie wordt het Smart-ras namelijk niet teruggezet in de groei.”

Het ras moet via het ledenportaal van Cosun worden aangevraagd. Het gewasbeschermingsmiddel wordt door de gebruikelijke leverancier gebracht. Om resistentie-ontwikkeling van de onkruiden te voorkomen, moet nog wel een kleine hoeveelheid klassieke middelen worden toegevoegd.

Andere nieuwkomers

Het ras Nevis van SESVanderHave is nieuw voor de teelt op percelen met rhizoctonia. Op percelen waar rhizoctonia en bietencysteaaltjes een rol spelen is Hemma KWS van KWS een nieuw middel in de strijd. Het nieuwe Betaseed-ras BTS 4665 RHC is beperkt aanbevolen voor de teelt op percelen met rhizoctonia.

KWS lanceert Caprianna KWS voor de teelt op percelen waar specifiek rekening moet worden gehouden met bietencysteaaltjes. “Echt een ras voor Flevoland en het Zuidwesten, waar de doorbraak van rhizomanie het meest plaatsvindt”, legt Arts uit. “Ik verwacht dat Tessilia KWS het grootste ras blijft.”

Andere nieuwe rassen in de strijd tegen bietencysteaaltjes zijn Yukon van SESVanderHave en het eerder genoemde beperkt aanbevolen Smart Jitka KWS.

De veredelaars hebben ook nieuwe rassen voor percelen zonder rhizoctonia en zonder bietencysteaaltjes; Betaseed komt met BTS 6740, SESVanderHave heeft Dushi als nieuwkomer en KWS presenteert hier Jolenta KWS. Beperkt aanbevolen in dit segment zijn de twee nieuwe Strube-rassen Fender en Cajal.

Bram Maarsingh van Betaseed benoemt de aanvullende rhizomanieresistentie van BTS 6740. “Bijzonder aan dit ras is dat het een goede weerstand tegen cercospora heeft. Ook rhizoctoniaras BTS 4665 RHC heeft aanvullende rhizomanieresistentie.”

Focus in de veredeling

De focus in de veredeling ligt op gezonde rassen met weerbaarheid tegen cercospora, vertelt Maarsingh. “Ook hopen we rassen te kunnen bieden die een antwoord bieden op de problematiek rondom het vergelingsvirus.”

KWS zit op hetzelfde spoor. Arts: “We hebben een heel mooie lijn gevonden voor cercosporatolerantie, alleen de financiële opbrengst moet nog iets omhoog. Met die nieuwe rassen kunnen telers zich een fungicidebespuiting besparen.”

Arts omschrijft de superbiet: Conviso Smart met cercosporaresistentie en weerbaarheid tegen vergelingsvirus. “Dan kan de teelt het aantal bespuitingen halveren. Want de huidige 8 tot 10 bespuitingen is gewoon teveel. We moeten naar robuuste rassen toe. Eerst die resistenties en dan kunnen we weer verder werken aan financiële opbrengst. Tegelijk kan niet.”

Uitbetalingsprijs

Bart van der Weijden van Strube denk dat bietentelers na de ervaringen in teeltseizoen 2020 kiezen voor rassen met bredere resistenties en hogere suikergehaltes. “Ik verwacht dat wij de komende jaren meer en betere ‘bladgezonde’ rassen kunnen aanbieden in het rassenonderzoek. Waarschijnlijk krijgen deze rassen een betere waardering dan voorheen, omdat de invloed van bladschimmels groter wordt op de officiële proefvelden. Daarbij is een hoger suikergehalte voor de gehele keten een pré; lagere logistieke kosten en een hogere uitbetalingsprijs.”

Chitwoodi-resistentie

Een innovatie van SESVanderHave is een suikerbietenras met resistentie tegen Meloidogyne chitwoodi. “Afgelopen jaar deed een chitwoodi-resistent bietenras mee in het onderzoek”, vertelt Leendert Hanse van SESVanderHave. “Dit ras kan onderdeel worden van slimme bouwplannen in gebieden waar chitwoodi een probleem is in de pootaardappelteelt.”

Ook SESVanderHave is op weg met de introductie van een Conviso Smart-bietenras; Sandpiper Smart is inmiddels tweedejaars en kan voor uitzaai 2022 beschikbaar komen voor de Nederlandse markt. Hanse spreekt waarschijnlijk ook voor zijn collega’s als hij zegt: “We willen met nieuwe rassen bijdragen aan de verduurzaming van de teelt. We kijken meer dan ooit naar de ontwikkelingen in de agrochemie en zien dat het steeds lastiger wordt ziekten en plagen via de conventionele manier de baas te blijven. Als veredelaar hebben we nu verschillende tools om hier oplossingen voor te bieden. Hopelijk mogen nieuwe veredelingstechnieken hier snel een belangrijke rol in spelen.”