Harm de Wilde, marktanalist van Cefetra, analyseerde de graanmarkt op de Themadag Graan 9 maart in Wageningen. De meeste bezoekers verwachten een daling van de graanprijs.

Warren Buffett is een succesvol zakenman in de Verenigde Staten. Hij investeert in bedrijven en aandelen, en wist zo in enkele decennia één van de rijkste mensen op aarde te worden. Maar ook Buffett heeft geen onfeilbare glazen bol, getuige een uitspraak van hem die marktanalist Harm de Wilde aanhaalde op de Themadag Granen woensdag 9 maart in Wageningen. "Als het op markten aankomt, is de achteruitkijkspiegel helderder dan de voorruit", is de ervaring van Buffett.

'Als het op markten aankomt, is de achteruitkijkspiegel helderder dan de voorruit'

Marktanalist De Wilde haalde deze uitspraak aan op de themadag om duidelijk te maken dat markten worden beïnvloed door veel factoren, die zowel de prijzen kunnen opdrijven als naar beneden kunnen duwen. Hij is marktanalist bij Cefetra, een dochterbedrijf van de Duitse coöperatie BayWa. BayWa-Cefetra verhandelt jaarlijks zo'n 32 miljoen ton grondstoffen, waarvan 17,2 miljoen ton naar de Europese mengvoerindustrie gaat. Dat is goed voor een marktaandeel van 12% in de Europese mengvoerproductie.

Stijging biobrandstofmandaten bijna voorbij

De marktanalist noemt een aantal factoren die de komende tijd een prijsdrukkend effect kunnen hebben op de graanprijzen. De stijging van de biobrandstofmandaten in Europa en de Verenigde Staten is vrijwel voorbij, zegt De Wilde. "De VS stelde begin deze eeuw het bijmengen van benzine met ethanol verplicht. Na 2004 was jaarlijks 25 miljoen ton mais extra nodig om aan de groeiende vraag naar ethanol te kunnen voldoen. De wereldproductie kon destijds de groeiende vraag niet bijhouden, wat resulteerde in kleine wereldwijde graanvoorraden. Dat had toen een prijsopdrijvend effect. Dat effect is nu vrijwel voorbij."
In 2003 had de Verenigde Staten een stocks-to-use-ratio voor mais van 12,5% (verhouding tussen eindvoorraad en verbruik). De Wilde: "De gemiddelde maisprijs op de termijnmarkt in Chicago bedroeg toen 2,50 dollar per bushel (€88 per ton). In 2009 was de voorraad ten opzichte van het gebruik net zo hoog, maar lag de maisprijs op 3,50 dollar (€124 per ton). Nu de ethanolproductie beperkt groeit, is dat prijsopdrijvende effect ook weg. Daarnaast is de aardolie goedkoop. Dat drukt op de ethanolprijs- en dus ook op de maisprijs."

Groei wereldbevolking vlakt af

Verder constateert De Wilde dat de wereldbevolking nog wel toeneemt, maar dat de groei afvlakt. "Dat beperkt tevens de groei in de vraag naar graan. Verder zie je dat in veel landen het economisch tij tegen zit. Dat remt de groei van de vleesconsumptie, dus ook de vraag naar graan. Dat speelt vooral in China, verreweg de grootste graanimporteur in de wereld. Er is in China een gigantische huizenluchtbel ontstaan. Kijk maar naar nieuw gebouwde steden die leeg zijn gebleven. De schuldenberg is gegroeid, en dat knapt een keer uit elkaar, met alle gevolgen van dien voor de Chinese economie. Dat gaat invloed hebben op de vraag naar graan."

Bovendien kopieerde China het Europese landbouwbeleid met staatsinterventies en minimumprijzen. Dat leidde tot gigantische graanbergen. China heeft een maisvoorraad die 80% van het jaarverbruik kan dekken, stelt De Wilde. "Dat is ongekend veel. Om de graanvoorraden te verkleinen, gaat China volgend seizoen waarschijnlijk de helft minder graan importeren."

Tarweprijs piekt

De tarweprijs op de wereldmarkt kent de laatste 15 jaar één grote piek. Dat was in seizoen 2007-'08. Het weerfenomeen El Niño liet zich toen als nooit tevoren gelden. Het veroorzaakte droogte in grote delen van de wereld. Nog niet eerder had de wereld last van zo'n groot gat tussen vraag en aanbod. Het dreef de prijsindex van de International Grains Council tot de ongekende hoogte van 450 punten. Het dure graan leidde tot voedselrellen in meer dan 30 landen. In 2010 volgde nog een korte opleving door droogte in Rusland. De IGC berekent dagelijks de prijsindex gebaseerd op tien tarwenoteringen verspreid over de wereld.

De tarwe wordt na de oogst opgeslagen in grote silo's, zoals hier in Australië. Het land is een grote speler op de wereldmarkt.<br /><em>Foto: Gerrit Kurstjens</em>
De tarwe wordt na de oogst opgeslagen in grote silo's, zoals hier in Australië. Het land is een grote speler op de wereldmarkt.

Meer graanteelt door hogere prijzen

Verder voert De Wilde aan dat boeren in veel landen hebben geïnvesteerd in de graanteelt, vanwege de hogere prijzen in voorgaande jaren. Volgens De Wilde zijn daardoor de hectareopbrengsten gestegen en is meer land in gebruik genomen om graan te verbouwen. De Amerikaanse maisteler haalde in 2015 gemiddeld bijna 11 ton mais van een hectare. China zit gemiddeld op 6 ton en Roemenië op 4 ton. Als de boeren daar moderne technieken gaan toepassen, gaat het aanbod sterk groeien."
De areaalgroei is versterkt, doordat de nationale valuta in Brazilië, Argentinië, Rusland en Oekraïne sterk in waarde zijn gedaald. De boeren in die landen krijgen hogere prijzen in hun eigen valuta, analyseert De Wilde. "Dat stimuleert de telers in die landen om hun graanareaal uit te breiden. Dit geeft extra aanbod. Terwijl de wereldmarktprijs van graan in Amerikaanse dollars hard is gezakt het afgelopen jaar."

Voorraden fosfaat en zoet water zijn eindig

De Wilde ziet ook een aantal factoren die een prijsopdrijvend effect hebben op de graanprijzen. "De voorraad fosfaat in de wereld is eindig. Als er een gebrek komt aan fosfaat of als het te duur wordt, gaat dat leiden tot lagere hectareopbrengsten. Ook de beschikbaarheid van zoet water is een belangrijke voorwaarde om graan te kunnen telen. Om 1 ton mais te produceren heb je tijdens het groeiseizoen 100 millimeter water nodig. De Verenigde Naties verwachten dat de beschikbare hoeveelheid zoet water in de wereld afneemt. Dat wordt versterkt door de klimaatverandering."

Politieke beslissingen leiden tot exportbeperking

Politieke beslissingen hebben eveneens invloed op de beschikbaarheid van graan. De Wilde verwijst naar de overheid in Argentinië. "De vorige regering beperkte de export van graan en sojabonen met heffingen. Daardoor daalde het aanbod op de wereldmarkt. De huidige regering heeft de heffingen voor tarwe en mais afgeschaft en voor sojabonen verlaagd. Dat beïnvloedt de beschikbaarheid op de wereldmarkt. Politieke beslissingen kunnen leiden tot exportbeperkingen."

De Wilde geeft niet aan welke factoren volgens hem de meeste invloed hebben. Ook voor graananalisten geldt, net als bij Buffett, dat achterom kijken gemakkelijker is dan in de toekomst schouwen. Toch vraagt De Wilde aan de bezoekers van de themadag hoe zij de factoren wegen. Het gros van de mensen verwacht dat de prijsdrukkende ontwikkelingen meer effect gaan hebben op de graanprijzen dan de prijsopdrijvende.

Maisprijs nog hoger dan tarweprijs

De maisprijs had de laatste 15 jaar meer pieken dan de tarweprijs. In 2008 dreef droogte de maisprijs omhoog. Die prijspiek bleef bij tarwe ongeëvenaard. Bij mais steeg de prijs in 2011 en 2012 nog hoger. Dat kwam door droogte in de Verenigde Staten, de grootste producent en exporteur van mais in de wereld. Bovendien stelde de overheid eisen aan de productie van ethanol voor bijmenging door benzine. Dat mandaat werd steeds verder verruimd, zodat uiteindelijk ruim een derde van alle Amerikaanse mais daarvoor wordt gebruikt. Dat duwde de maisprijs extra omhoog.

Boeren in veel landen breiden hun graanareaal uit. Doordat hun nationale valuta in waarde zijn gedaald ten opzichte van de dollar, ontvangen ze een relatief hoge prijs.<br /><em>Foto: Gerrit Kurstjens</em>
Boeren in veel landen breiden hun graanareaal uit. Doordat hun nationale valuta in waarde zijn gedaald ten opzichte van de dollar, ontvangen ze een relatief hoge prijs.
Bron Boerdeij