In de tweede helft van september kochten veel akkerbouwers kunstmest voor 2022. De kunstmestprijzen volgen de gasprijs; die is sinds juni in drie maanden tijd verdubbeld en ging in oktober nog eens over de kop. “Er kwam een ware run op kunstmest”, zegt Bram Schilder, bemestingsspecialist van Agrifirm. Een deel van de telers heeft zelfs alles al vastgelegd voor het komende groeiseizoen.”

De coöperatie stimuleert de vroege verkoop van kunstmest. “In de meeste jaren is het prijstechnisch gunstig voor de akkerbouwer. Bovendien past het ons logistiek goed. Maar je moet het als akkerbouwer wel kunnen en willen voorfinancieren. En je moet de ruimte hebben om het op te slaan.”

Vraag naar kunstmest wereldwijd groot

Ook Arjen Bijlsma van Hoogland BV, toeleverancier in Noord-Nederland, signaleert dat meer kunstmest dan andere jaren is vastgelegd. “Eigenlijk hebben alle akkerbouwers al wel wat gedaan. Vooral in de melkveehouderij blijft de voorkoop achter.” De melkveehouderij is de grootste gebruiker van stikstofmeststoffen. “Op een gegeven moment moet de verkoop wel weer op gang komen. We kunnen niet met z’n allen wachten tot het voorjaar, want dan is het wachten op leveringsproblemen”, waarschuwt Bijlsma.

Niet alleen het transport is dan bepalend, ook de voorraad speelt een rol. Kunstmestproducent Yara waarschuwde al dat het niet vanzelfsprekend is dat in het voorjaar voor de Nederlandse boer een grote voorraad kunstmest op afroep klaarligt. Overal in de wereld is de vraag naar kunstmest groot. De kaliprijs is bijvoorbeeld gestegen door een toegenomen vraag in Zuid-Amerika.

Bouwplan verandert niet

De hoge kunstmestprijzen leiden in Frankrijk al tot veranderingen in het bouwplan. De verwachting is dat het areaal zomergerst en zonnebloemen stijgt. Deze gewassen vragen minder stikstof dan wintertarwe. In Nederland lijkt het zo’n vaart niet te lopen. “Puur voor de kunstmestprijs switchen akkerbouwers niet tussen gewassen”, zegt Leen van Marion van Delphy. Gewassen als luzerne, peen en cichorei vragen weinig stikstof, maar hebben ook hun prijsontwikkelingen en teeltrisico’s. Winterpeen bijvoorbeeld vraagt maar 60 kilo stikstof, maar de teeltkosten zijn € 10.000 per hectare met bewaring, € 6.000 zonder.

Saldoberekening wintertarwe

De teelt van wintertarwe is dan nog niet zo ongunstig, stelt Van Marion, zeker niet bij de hoge prijzen van dit jaar. “Maak maar eens een saldoberekening.” De tarweprijs was vorig jaar rond € 180 per ton, nu € 280. Bij een opbrengst van 10 ton is dat € 1.000 per hectare meer dan vorig jaar. “Dat zet een hogere kunstmestprijs van zo’n € 200 in een ander daglicht. En voor wie de prijsontwikkeling als een risico ziet, je kunt nu al je oogst van 2022 vastleggen voor € 240 per ton.”

Bijlsma rekent met andere getallen. “Het afgelopen jaar kwamen de telers in ons werkgebied op gemiddeld 8,5 ton tarwe.” Maar hoe je het ook berekent, de wintertarwe blijft in het bouwplan. “Het is in onze regio het graangewas met het hoogste rendement. En het heeft stikstof nodig. Alle stikstofmeststoffen stijgen in prijs. Maar met deze graanprijzen kan de stikstofbemesting zeker nog uit.”

Drijfmest als alternatief

Akkerbouwers kijken wel meer naar alternatieven voor kunstmest. Dierlijke mest staat voorop. Toeleverancier Hoogland bemiddelt tussen (melk)veehouders en akkerbouwers over mestafzet. “Voorgaande jaren kwam dat in februari op gang, maar nu zijn we al bezig voor komend voorjaar”, zegt Bijlsma. “De boeren denken wel vooruit.”

Drijfmest levert de grootste besparing van stikstofkunstmest op bij voorjaarstoepassing in wintertarwe. De eerste stikstofgift is kunstmest, drijfmest vervangt de tweede en derde gift. Volgens de saldoberekening van Delphy (zie tabel) levert het vervangen van kunstmest door drijfmest een besparing op bemestingskosten op van € 200 per hectare. Daarbij houdt Delphy rekening met een stijging van de kosten voor zowel uitrijden als voor drijfmest zelf. De prijsstijging van drijfmest is een gevolg van een toenemende vraag van onder meer akkerbouwers en een krapper aanbod door een krimpende veestapel.

Drijfmest uitrijden in wintertarwe heeft echter een risico. Uitrijden zonder schade kan tot de stengel begint te strekken. Bij te laat uitrijden of onder te natte omstandigheden ontstaat schade. De kans op te laat uitrijden neemt toe op het moment dat de loonwerker op meer hectares drijfmest moet uitrijden.

Kunstmestvervangers

Ook andere mestsoorten staan meer in de belangstelling. Ammoniumsulfaat is een meststof die qua werking goed past in wintertarwe. In Duitsland is er veel ervaring mee. “Wij denken dat het ook goed in aardappelen past”, zegt Schilder van Agrifirm. “De stikstofvorm is dezelfde als in spuiwater, maar met een pH van 6 is het veel minder zuur.” Toedienen kan met een spaakwielbemester, drijfmestkouter of veldspuit. In die laatste toepassing is het een vervanger van NTS.

Ammoniumsulfaat valt tot nu toe onder de regelgeving voor dierlijke mest, evenals mineralenconcentraat, spuiwater en dunne fractie van digestaat. Ze tellen mee in de gebruiksnorm voor stikstof uit dierlijke mest. Er loopt onderzoek naar de toepassing van ammoniumsulfaat als kunstmestvervanger. Dit moet uitwijzen of het evenals kunstmest kan worden toegepast bovenop de gebruiksnorm voor stikstof uit dierlijke mest, zonder risico op extra milieubelasting. De Europese Commissie moet zich uiteindelijk uitspreken over de toelating als kunstmestvervanger.