Rusland is de op één na grootste exporteur van tarwe, Oekraïne de vierde grootste. Samen zijn ze goed voor een derde van alle uitvoer. Vooral het Midden-Oosten en Noord-Afrika zijn afhankelijk van de export van de twee graanschuren van de wereld. In de lijst van grootste importeurs staan landen als Egypte, Turkije, Bangladash, maar ook Jemen en Soedan. Zeker in die laatste landen is de voedselzekerheid al langer een pijnpunt.

De impact is alles behalve theoretisch. Vandaag staan de graanprijzen op historische recordhoogtes. Toen in 2010 de droogte de oogsten in Rusland deed mislukken, zorgde de gestegen broodprijzen indirect mee voor de volksopstanden van de Arabische Lente.

Moeilijke bevoorrading en zeer gespannen markten

“We vrezen verstoringen van de verschillende goederenstromen als schepen de Oekraïense havens niet meer kunnen verlaten en als goederen niet meer naar die havens kunnen vervoerd worden”, zegt Gisèle Fichefet, secretaris-generaal van de graanfederatie FEGRA. 70 procent van het graan moet de havens per trein bereiken. In de Oekraïense Zwarte Zee-havens en in sommige Russische havens is al sprake van stopzetting van het vervoer.

Volgens FEGRA kan dat leiden tot een sterke verlenging van de leveringstermijnen, een sterke stijging van de kosten van zeevracht en maritieme verzekering, en zelfs tot verstoringen van het betalingsverkeer. “Noord-Afrika, één van de grootste afnemers, zal waarschijnlijk terugvallen op de Europese havens, wat zal leiden tot een vermindering van de Europese voorraden en een grotere druk op de prijzen. De belangrijkste vraag is hoelang de  exportblokkade zal duren. Niemand kan dit voorspellen”, meent Fichefet.

De contractprijzen voor levering in maart, mei kamperen boven de 300 euro. Op de dag van de Russische inval kwam de slotkoers van de maartcontracten uit op 316 euro, vandaag noteren ze nog altijd aan 318 euro per ton. Graanprijzen voor volgend jaar noteren allemaal onder de 300 euro. “Voorlopig houden kopers en verkopers zich in, in afwachting van een opheldering van de situatie”, zegt Gisèle Fichefet, “De financiële markten blijven open, maar het zijn vooral beleggingsfondsen die de markt sturen en grondstoffen als veilige belegging gebruiken.”

Egypte heeft voor vier maand reserves

Voor het World Food Program van de Verenigde Naties zal het Midden Oosten en Noord-Afrika de komende tijd bijzondere aandacht vragen. “Het conflict in Oekraïne kan ervoor zorgen dat brood duurder wordt, terwijl broodprijzen nu al het hoogste punt in een decennium staan”, zei regionaal WMP-woordvoerster Abeer Etefa aan de Egyptische krant The National.

Egypte is het dichtst bevolkte land van de Arabische wereld, met meer dan 100 miljoen inwoners. Vanaf april begint het land – dat zelf een historische graanschuur is – aan zijn oogstseizoen. In totaal zal het land zo’n 13 miljoen ton nodig hebben. Volgens landbouweconoom Lamy Hamed van de Universiteit van Caïro volstaan de reserves voor vier maanden. 70 procent van de Egyptische bevolking is afhankelijk van zwaar gesubsidieerd brood om hun families te voeden.

De GASC (General Authority For Supply Commodities) dat instaat voor de graanvoorraden in Egypte moest vorige week donderdag nog een aanbesteding voor tarwecontracten annuleren. Toen waren alleen Franse aanbieders bereid om in te tekenen. In een nieuwe aanbesteding wordt er breder gekeken, naar aanbod vanuit de VS, Canada, Frankrijk, Bulgarije, Australië, Polen, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Servië, Hongarije, Paraguay en Kazachstan. Ook Rusland en Oekraïne kunnen nog altijd mee bieden.

Naast Egypte, wijst het WMP ook naar Libanon en Libië, die vandaag zeer afhankelijk zijn van import. In januari stond de Egyptische inflatie op 7,3 procent, onder andere door de stijgende voedselprijzen. Dat is het hoogste punt sinds augustus 2019.