Er zijn grote zorgen dat de graangewassen en oliezaden, zoals zonnebloemen, voor oogst 2022-2023 niet ingezaaid kunnen worden in Oekraïne. Oekraïense telers lopen op het moment al tegen problemen aan dat er weinig tot geen diesel voor landbouwvoertuigen beschikbaar is. Tevens is veel personeel aan het vechten om het land te verdedigen tegen de inval van de Russen. Hierdoor zijn er tijdens komende inzaaiwerkzaamheden waarschijnlijk geen machines en mankracht beschikbaar. Daarnaast is er minder kunstmest voorhanden, die veel voor maisteelt wordt gebruikt.

Voor het huidige seizoen zien Nederlandse voerleveranciers niet direct problemen, aangezien het grootste gedeelte van de Oekraïense tarwe-oogst al is verscheept. Van de 24 miljoen ton Oekraïense tarwe geschikt voor export is zo’n 70% al geëxporteerd. Er ligt nog wel mais in Oekraïne klaar voor export, maar als leveringen over een paar maanden op gang kunnen komen hoeft de levering niet direct een probleem te zijn. Al is de infrastructuur wel flink beschadigd en havens die in een oorlogszone liggen worden vermeden.

De echte zorgen liggen bij oogst 2022-2023. Vooral als de oorlog aanhoudt. De Oekraïense wintertarwe wordt in de zomermaanden juli en augustus ingezaaid en zit voor exportseizoen 2022-2023 allemaal al in de grond. Voor mais staan inzaaiwerkzaamheden in april en mei op de kalender. Als dit voorjaar te weinig mais de grond ingaat heeft de wereld in 2022-2023 een probleem. Dat betekent op de langere termijn een tekort op de wereldmarkt.

Ook Nederland importeert jaarlijks veel mais. Het afgelopen jaar nam Nederland in juli tot en met november 20% van de totale EU-maisimport (5,5 miljoen ton) voor haar rekening. Na Brazilië is Oekraïne de belangrijkste leverancier van mais in de EU. De EU importeerde in juli tot en met november 2021 1,7 miljoen ton mais uit Oekraïne. 2,8 miljoen ton mais kwam in diezelfde periode uit Brazilië, blijkt uit cijfers van de Europese Commissie.

Import tarwe

De EU-import van tarwe ligt stukken lager, omdat de EU zelf een belangrijk exporteur op de wereldmarkt is. De EU importeerde vorig jaar in juli tot en met november 222.000 ton zachte tarwe uit Oekraïne en 226.000 ton uit Rusland. Van de totale zachte tarwe-import van 1,2 miljoen ton gaat het grootste gedeelte naar Italië (29%). Voor durumtarwe haalt de EU het meeste uit Canada (52%) en Australië (27%); in juli tot en met november 2021 0,7 miljoen ton in totaal.

Afgebouwde Chinese tarwevoorraad

Oekraïne en Rusland bedienen samen bijna 30% van de graanafzet op de wereldmarkt. De verwachting is dat de eindvoorraden komend seizoen flink zullen inkrimpen. Het Amerikaanse landbouwministerie gaat in het laatste Wasde-rapport uit van een eindvoorraad mais 2021-2022 van 302 miljoen ton in de wereld, inclusief China. De Europese eindvoorraad mais staat voor seizoen 2020-2021 op 7,6 miljoen ton. Voor tarwe wordt de eindvoorraad voor 2021-2022 geraamd op 278 miljoen ton, inclusief China. Voor Europa gaat de USDA uit van een eindvoorraad van 10 miljoen ton tarwe. Er kan wel worden ingeteerd op de tarwevoorraden, maar deze lopen hard achteruit, geeft een voerleverancier aan.

De vraag in de wereld wordt deels gestuurd door het importbeleid van China. Hoe groter die voorraden zijn hoe minder het land graan vraagt op de wereldmarkt. China heeft de maisvoorraad afgelopen seizoenen opgebouwd naar 210 miljoen ton. In het seizoen 2020-2021 en 2019-2020 was deze eindvoorraad respectievelijk, 205 miljoen ton en 200 miljoen ton. Maar de Chinese tarwevoorraad is juist geslonken naar ruim 142 miljoen ton. In het seizoen 2020-2021 en 2019-2020 was deze eindvoorraad tarwe respectievelijk, 144 miljoen ton en 150 miljoen ton.

Begin februari heeft Rusland de lijst met regio’s die graan aan China kunnen leveren nog uitgebreid. Op 4 februari werd als onderdeel van het bezoek van de Russische president Poetin aan China een overeenkomst aangenomen door het Chinese staatshoofd Xi Jinping. Nu mogen alle Russische regio’s tarwe, gerst en luzerne aan China leveren, waardoor ook het volume kan toenemen. De Australische premier Scott Morrison heeft aangegeven dit onaanvaardbaar te vinden. “Als er geen volgende oogst is, zou dat veel invloed kunnen hebben op de hoeveelheid beschikbare graan en dus op de prijzen”, zegt Michiel van der Veen, econoom bij de Rabobank bij de NOS. Van der Veen geeft aan dat het deels gaat afhangen of China sancties tegen Rusland gaat instellen, omdat China een grote opkoper van graan is.

Leveringsbetrouwbaarheid

De verwachting is nu dat Rusland, de grootste exporteur van tarwe in de wereld, moeite gaat krijgen om te exporteren. Aan de ene kant, omdat de logistiek en het betalingsverkeer lastig verloopt en aan de andere kant, omdat verschillende importerende bedrijven geen zaken meer willen doen met Rusland na de invasie in Oekraïne. Verschillende landen zoeken andere mogelijkheden om tarwe te importeren. Helemaal als de oorlog in Oekraïne voortduurt. Zo werkt Egypte, een belangrijke afnemer van graan uit Rusland en Oekraïne, aan een plan om tarwe uit andere bestemmingen te importeren. Egypte importeerde in 2021 6,1 miljoen ton tarwe, waarvan 4,2 miljoen ton uit Rusland. Ook Turkije koopt veel Russisch tarwe.
Persbureau Reuters meldt dat India naar verwachting meer tarwe zal gaan exporteren nu verzendingen vanuit het Zwarte Zeegebied zijn verstoord. India is na vijf opeenvolgende recordoogsten in staat grote hoeveelheden tarwe te exporteren. Het land kan naar verwachting 7 miljoen ton tarwe exporteren. Dat is bijna drie keer meer dan in 2020-2021.

Ook Australië kan gaten op de wereldwijde markt gaan invullen. De Australische tarweproductie wordt dit seizoen door onderzoeksbureau Abares geschat op 36,3 miljoen ton. Dat is 6% meer dan in november 2021 werd verwacht door gunstige weersomstandigheden.

Betrouwbaarheid leveringen

Voor de grondstoffenmarkt is leverbetrouwbaarheid een belangrijk vraagstuk. De stijgende prijzen op de internationale markten laten dat zien. In Amerika hebben sinds de Russische invasie graanprijzen meerdere malen records verbroken. Voor mais noteert het eerst aflopende contract op de termijnmarkt in Chicago 20% hoger dan een maand eerder. Ook op termijn stijgt de maisnotering fors. En voor tarwe (maart 2022 contract) werd maar liefst 40% hoger dan een maand geleden noteert.

Op de langere termijn stijgt de tarweprijs niet minder hard mee, mede omdat die inzaaiwerkzaamheden in Oekraïne niet direct op de kalender staan. Wat bij mais wel het geval is.

Veel producten zoals brood, noedels en koekjes zullen duurder worden. En zo ontkomt ook veevoer niet aan een prijsstijging.