‘Afgaande op de gevechten en de stevige sancties zal de handel met Oekraïne, Wit-Rusland en Rusland lang verstoord zijn’, schrijft de bank op de eigen website, in een bericht met de veelzeggende titel ‘Oorlog in Oekraïne laat diepe sporen na in Nederlandse voedselketen.’

‘Oekraïne wordt de graanschuur van Europa genoemd, maar deze titel dekt de lading slechts ten dele’, schrijft sectorspecialist van de Rabobank Sebastiaan Schreijen. ‘De regio is eveneens een grote exporteur van voermaïs, zonnebloemolie en -meel en kunstmeststoffen, voornamelijk stikstof- en kalimeststoffen. Door het conflict lopen ook de prijzen van deze agri-grondstoffen hard op.’

Voermaïs

‘Nederland haalt normaal gesproken jaarlijks ongeveer 3,7 miljoen ton voermaïs uit Oekraïne’, schrijft de econoom. ‘Dat is ruwweg 60 procent van alle voermaïs die we importeren. Sinds de invasie van vorige week is de prijs voor voermais gestegen naar 304 euro per ton; een plus van 14 procent. De hoge prijs is wellicht nog overbrugbaar, de vraag is of er aanbod te vinden is. Voerkosten bepalen 60 tot 80 procent van de totale kosten, dus de hogere voerprijzen hebben een grote impact op varkens- en pluimveehouders. De pluimveemarkt is momenteel waarschijnlijk krap genoeg om een groot deel van de kostenstijging door te belasten aan de afnemers. Of varkenshouders dit ook gaat lukken is de vraag gezien het huidige overaanbod op de Europese markt die al voor een lagere opbrengstprijs zorgt. Voor melkveehouders geldt de prijsstijging vooral voor het krachtvoer. Minder krachtvoer bijvoeren is een mogelijkheid, maar drukt wel de melkproductie.’

Kunstmest

De situatie rondom kunstmest is door de oorlog uiterst onzeker volgens de Rabobank. Toch is er wel een meevaller voor Nederland, namelijk de grote hoeveelheid dierlijke mest dat aanwezig is. ‘Veel van de Nederlandse akkerbouwers kopen meststoffen gedurende de winter om voorbereid het voorjaar in te gaan. Daarnaast is de Nederlandse akkerbouwsector uniek in Europa door de grote beschikbaarheid van dierlijke meststoffen. Dierlijke meststoffen kunnen een deel van de kunstmestgift vervangen. Bovendien leert de historie dat akkerbouwers in tijden van hoge kunstmestprijzen wat kunnen beknibbelen op de het gebruik van met name fosfaat- en kalimeststoffen zonder dat er direct grote opbrengstverliezen optreden.’ Op termijn kan de oorlog en afhankelijkheid van Russisch gas wel gevolgen hebben, omdat de kunstmestprijzen voorlopig hoog blijven.

Bakkers

In de foodsector zijn vooral bakkers de klos, volgens de Rabobank. Ook de glastuinbouw heeft een probleem. ‘De glastuinbouw en een groot deel van de voedselverwerkende industrie zijn afhankelijk van gas voor het opwarmen van kassen, het invriezen van producten of juist het verhitten of bakken daarvan. Telers of producenten die hun gasgebruik niet hebben afgedekt door middel van leveringscontracten krijgen de volle gasprijsstijging direct voor hun kiezen. Degene die wel onder contract geleverd krijgen zijn vooralsnog gevrijwaard, maar zullen te zijner tijd met hogere energiekosten geconfronteerd worden. Sinds de invasie van Oekraïens grondgebied, amper een week geleden, is de gasprijs met 90 procent gestegen tot 320 dollar per vat equivalent. De extra kosten door de hogere gasprijs loopt voor energie-intensieve gebruikers al snel op tot miljoenen euro’s per jaar. Met name broodbakkers en koekproducenten hebben naast de stijgende gasprijs ook te maken met de graanprijs. Ook die is in een week tijd omhoog geschoten met ruim 25 procent naar 361 euro per ton.’

Prijzen doorberekenen

De hogere kostenbasis van eind vorig jaar is zeker nog niet volledig doorbelast aan de consument, schrijft de bank. ‘Verre van zelfs. Vanwege de stevige (prijs)-concurrentie in de Nederlandse markt zijn supermarkten terughoudend geweest in het verhogen van de schapprijzen. Omdat de aanleiding voor deze nieuwe ronde prijsstijgingen zo overduidelijk is, zullen supermarkten mogelijk iets toegeeflijker zijn. Ze zullen dan wel bij leveranciers eisen dat de prijsverhoging wordt teruggedraaid zodra de grondstofmarkten daar mogelijkheden toe geven. Historisch gezien leiden hoge prijsstijgingen nauwelijks tot hogere supermarktomzetten. Geconfronteerd met hogere prijzen gaan consumenten namelijk down traden naar goedkopere kanalen of goedkopere producten en in het uiterste geval wordt er minder voedsel gekocht.’

Toekomst

Als de oorlogshandelingen en sancties langer aanhouden zal dat impact hebben op de handelsstromen, denkt de Rabobank. ‘Als de havens in de Zwarte Zee bijvoorbeeld gesloten blijven kan in het derde kwartaal, vóór het graan wordt ingezaaid, de discussie over food versus feed versus fuel weer losbarsten. Het kan ook zijn dat China nadrukkelijker partij kiest voor Rusland. Dat zou mogelijk gevolgen hebben voor de varkens- en melkveeketens. Maar zelfs een positieve uitkomst kan een verstoring van handelsstromen betekenen, als Oekraïne volwaardig lid van de EU wordt.’