Aardappelen in bewaring met kachels behoeden voor rot
Dit seizoen zijn er meer problemen met rot in de bewaaraardappelen dan normaal. De oogstomstandigheden waren zeker voor de laatste aardappelen gewoon slecht. Vooral op de kleigronden zijn aardappelen erg nat, met veel aanhangende grond en op een lage temperatuur ingeschuurd.
Aardappeloogst in hoofdpunten:
- Rot blijft een bedreiging
- Netto-opbrengsten aan de onderkant
- Niet alles is geoogst
Tweedeling in bewaring tussen vroeg en laat gerooid
Vroeg binnen gereden aardappelen: geen bijzonderheden
Delphy-adviseur Paul Hooijman ziet in Flevoland een duidelijke tweedeling tussen de vroeg gerooide aardappelen en de laat gerooide aardappelen in de bewaring. Over de aardappelen die voor begin oktober binnen gereden zijn, is volgens Hooijman niets bijzonders te melden.
Laat en koud gerooide aardappelen moeilijk droog te krijgen
De laat gerooide aardappelen, zeker als deze ook nog op een temperatuur van 5 tot 6 graden binnen gekomen zijn, zijn erg moeilijk droog te krijgen. Het duurt volgens Hooijman nog wel tot half januari voordat duidelijk is Of deze aardappelen te bewaren zijn en hoe lang nog.
Ook met kachels gevoelig voor rot
Het punt is dat het ook met kachels erbij lang duurt voordat de aardappelen droog zijn en de wondheling begint. Tot die tijd zijn de aardappelen erg gevoelig voor rot.
Op moeilijke percelen zijn telers ondieper gaan rooien, waardoor weer meer aardappelen beschadigd zijn; dat geeft veel halve aardappelen.
De adviseur ziet dat telers goed ingespeeld hebben op de slechte omstandigheden. Slechte perceelsgedeelten zijn apart gehouden om de hele oogst niet te laten verongelukken. Dat blijkt in veel gevallen ook niet ten onrechte; een deel van dergelijke partijen is vervroegd door de fritesindustrie opgehaald.
Dit type aardappelrot kan zich vliegensvlug uitbreiden
Marten Scheepsma, inkoop buitendienst bij aardappelverwerker Aviko Potato, constateert dat veel aardappelen in Flevoland laat zijn gerooid, maar dat uiteindelijk bijna alles is gerooid en ingeschuurd. Hetzelfde geldt voor het Zuidwesten.
Delphy-adviseur Luc Remijn adviseert de ingeschuurde aardappelen goed in de gaten te blijven houden, ook al oogt de partij nu mooi droog. Veel laat gerooide aardappelen zijn tijdens de oogst versmeerd. De aardappelen gingen gaaf de schuur in, maar blijken enkele weken later toch te gaan rotten. Soms niet eens direct zichtbaar aan de buitenkant. De schil lijkt aan de buitenkant droog, maar bij een nadere beschouwing toch wat perkamentachtig. Met een vinger prik je er gemakkelijk doorheen, met prut aan de binnenkant. Dit type rot ontwikkelt zich vliegensvlug. Er kan in korte tijd veel vocht vrijkomen, waardoor ook omringende knollen worden aangetast.
Noordoostelijk zand: moeilijker bewaarbaar
Diverse partijen consumptie-aardappelen van het noordoostelijke zand blijken ook lastiger te bewaren dan andere jaren. Dat constateert Geert Jan Smegen, inkoop buitendienst van Aviko Potato. Het betreft aardappelen voor de vlokken en granulaten, maar ook diverse partijen voor de frites. Versmering is op de zandgronden, anders dan op de klei, geen item. Toch duiken diverse partijen met rot op, vaak in bepaalde rassen. Smegen vermoedt dat het komt doordat het eerst lange tijd droog is geweest, en dat de knollen zich alsnog volzogen met vocht nadat het in september ging regenen. Proefrooiingen van Aviko Potato wezen uit dat in die periode de bruto-opbrengst wel steeg, maar het onderwatergewicht gelijk bleef tot licht daalde. Misschien dat dat de bewaarbaarheid van gevoeligere rassen negatief beïnvloedde.
Blauw in aardappelen
Het valt Hooijman op dat blauw in de aardappelen ondanks de lage temperaturen bij de oogst erg meevalt. Misschien komt dat wel doordat er met veel grond gerooid is. Een aandachtspunt is nog de kieming van aardappelen van lichtere percelen. De hitte van afgelopen zomer heeft daar de kiemrust doorbroken zodat de kiemremming wat extra aandacht van de teler vraagt.
Wel of niet beregenen: grote opbrengstverschillen
Leon Thijssen van toeleverancier Agrea in Panningen (L.) ziet in het zuidoostelijk zandgebied geen problemen in de aardappelbewaring. De oogst is wel wat later op gang gekomen en het was wat natter dan normaal, maar dat heeft geen negatieve gevolgen gehad voor de aardappelkwaliteit. Thijssen ziet wel grote opbrengstverschillen tussen wel of niet beregende percelen. Niet of niet voldoende beregende percelen blijven duidelijk achter in opbrengst. Kiemremming is ook in dit gebied een punt van aandacht.
Late oogst
Oogstcijfers van Aviko Potato laten zien dat eind oktober nog geen 50% van het fritesaardappelareaal gerooid was terwijl in een normaal jaar dan al bijna alles binnen ligt.
Bewaaraardappelen die voor oktober al gerooid zijn, liggen over het algemeen droog en stabiel in de schuur. In de belangrijkste oogstmaand oktober was het weer erg wisselvallig waardoor veel aardappelen onder minder goede omstandigheden geoogst zijn. Op de lichtere kleigronden zijn aardappelen soms versmeerd of verstikt in waterverzadigde ruggen waardoor deze in de bewaring een paar weken na het inschuren alsnog gaan rotten.
Opbrengsten vallen toch tegen
Het CBS schat de Nederlandse aardappelopbrengst van dit jaar op 3,9 miljoen ton. Dat is 800.000 ton meer (+24%) dan in 2018, toen de aardappeloogst 3,1 miljoen ton bedroeg. De aardappelopbrengst is daarmee verhoudingsgewijs hoog. Alleen in 2017 en in 2000 was de opbrengst hoger. In 2002, 2011 en 2014 bedroeg de opbrengst ook 3,9 miljoen ton. Normaal schommelt de oogst tussen de 3 en 3,7 miljoen ton. Het areaal aardappelen groeide afgelopen jaar 3%, naar 78.900 hectare. De ronde langs de bewaarschuren laat zien dat de kilo-opbrengsten wanneer de aardappelen eenmaal in de schuur liggen toch wel wat lager uitvallen dan aanvankelijk gedacht. Daar komen de verliezen door rot nog bij. Ook zijn niet alle aardappelen gerooid. Jan Bakker van commodity broker De Vries & Westermann schat het areaal dat is blijven zitten landelijk op 1 tot maximaal 2%. Vaak gaat het om hoekjes en kopakkers waar de aardappelen zijn blijven zitten. Ook Bert Timmermans, bestuurslid bij VTA, denkt dat landelijk zo’n 1,5% van de aardappelen niet gerooid is.
Op tijd binnen, toch rot door stress in groeiseizoen
Zijn Innovator fritesaardappelen had Richard Enthoven al veilig in de schuur liggen voordat het in de herfst nat werd. Op 23 september rooide hij ze onder goede omstandigheden. De partij in de schuur laat dat ook wel zien, er zit weinig grond tussen de aardappelen en een enkele harde kleikluit bevestigt het beeld dat de aardappelen onder droge omstandigheden gerooid zijn. Opvallend is dat er op een paar banen van de boxenvuller knollen liggen met schimmelpluis. Dit zijn volgens Enthoven knollen die in de bewaring zijn gaan rotten, de schimmel is een teken dat deze knollen nu vrijwel droog zijn.
De rotte knollen verklaart Enthoven door de stress die de aardappelen in het groeiseizoen opliepen. De Innovators stonden dit jaar op een vrij bont perceel met daarin laagtes met zwarte venige kleigrond. Veel regen in juni gaf op deze plekken waterschade en zorgde later in het seizoen voor droogtestress.
De rotte aardappelen openbaarden zich pas drie tot vier weken na de oogst toen de rest van de partij eigenlijk al droog was. Enthoven stuurde daarom de ventilatie in deze periode handmatig aan om te voorkomen dat de goede aardappelen onnodig indrogen. De partij hield hij op 12 tot 14 graden en zodra de aardappelen begonnen te zweten, zette hij de ventilatoren aan totdat het vocht weer weg was, soms twee keer per dag. Half november waren de meeste rotte aardappelen ingedroogd en begon Enthoven met inkoelen tot zo’n 7 graden.
De opbrengst schat Enthoven op zo’n 45 tot 50 ton per hectare, dat is wel aan de onderkant van wat hij normaal aan opbrengst haalt. Het onderwatergewicht is met 386 gram goed, maar de partij lijkt wel iets minder grof dan normaal. De Innovators teelt Enthoven voor McCain, hij heeft een vasteprijscontract voor 25 ton per hectare levering februari/maart. De rest is vrij. De teler overwoog nog om de aardappelen vanwege de rot eerder te leveren. Maar omdat de rot onder controle is en omdat hij denkt dat de vrije marktprijs nog wel aantrekt houdt hij de aardappelen zo lang mogelijk vast.
Bedrijf in cijfers:
- 60 hectare akkerbouw
- 8 hectare Innovator fritesaardappelen
- 10 tot 30% afslibbare kleigrond
Kachel erbij, veel ventileren en eerder afleveren
Bauke van Dijk bewerkt zo’n 300 hectare, waarvan 150 hectare aardappelen. Door uitruil en huur is de rotatie aardappelen 2-op-5. Van Dijk teelt zetmeelaardappelen voor Avebe, pootgoed en vlokkenaardappelen voor Aviko Potato. Daarvoor heeft hij een contract voor 2.000 ton aardappelen afgesloten, rassen Axion en Saprodi. Van Dijk heeft de Saprodi in overleg met Aviko eerst ingeschuurd, omdat deze op de planning staan voor aflevering maart. Voorin de schuur liggen de Axions, voor aflevering januari. Achteraf geen slimme beslissing. De Axions zijn al mooi grijs opgedroogd, maar in de Saprodi zijn overal nestjes natte knollen zichtbaar. Knollen veranderen enkele weken na inschuren spontaan in waterbommen. Het ziet ernaar uit dat hij de Saprodi versneld moet afleveren, maar de goede Axions liggen er nog voor. Hij hoopt de partij tot eind januari goed te houden, en dan wanneer hij de Axions moet afleveren, ook de Saprodi vervroegd af te leveren.
Van Dijk ventileert continu om de partij droog te krijgen, en heeft voor extra drogend effect een heteluchtkanon in de drukkamer geplaatst. Opwarmen doet hij met mate, want de partij mag ook niet te warm worden zodat de bacterie door de partij vliegt. Van Dijk bewaart in zijn oude schuur al jaren aardappelen voor Avebe, onder andere Avarna, en dit is pas de tweede maal in zijn leven dat hij kachels nodig heeft om een partij te drogen.
Hoe het komt dat de partij begint te rotten, is Van Dijk een raadsel. Het ras gaf een goede hectare-opbrengst. Er zijn geen gekke dingen gebeurd tijdens het groeiseizoen, en tijdens het rooien waren de aardappelen gaaf. Versmering heeft niet plaatsgevonden. Van Dijk wrijft met een duim over de schil. Deze laat zich vrij makkelijk wegwrijven. “Misschien dat het rooien allerlei minibeschadigingen heeft veroorzaakt in de iets zwakkere schil, met als gevolg allerlei ingangspoorten voor de bacterie. Het is maar een theorie.”
Bedrijf in cijfers:
- 300 hectare bewerkt areaal
- 150 hectare areaal aardappelen
- 2-op-5 rotatie aardappelen
Alles geoogst en droog in de schuur
De Fontane fritesaardappelen van Iwan van Bommel liggen ondanks de natte rooiomstandigheden mooi droog in de schuur. Het enige mankementje dat Van Bommel kan noemen, is dat op de Fontanes van een paar zwaardere percelen waar wat meer grond tussen zit al wat kiempjes te zien zijn. Eind november is de hele bewaring daarom voor de eerste keer met een kiemremmer gegast.
Na een week uitstel vanwege de regen begon Van Bommel de tweede week van oktober met de oogst van de bewaaraardappelen. De oogst verliep volgens de teler best goed. Af en toe lagen ze een dag stil vanwege de regen, maar tussen de buien door was het niet te nat om te kunnen rooien, half november waren alle aardappelen er dan ook uit. De Arsenal en de Felsina’s slaat Van Bommel tijdelijk op om ze droog uit de schuur af te leveren. Deze aardappelen zijn inmiddels weg.
De Fontane’s kan Van Bommel langer bewaren. Als de aardappelen goed zijn zeker tot in april. De ondernemer heeft verschillende vasteprijscontracten lopen van 30 ton per hectare, de laatste is voor levering in januari. Hij kiest voor een relatief vroege levering om bij eventuele bewaarproblemen de aardappelen op tijd te kunnen leveren. “Het is altijd makkelijker om de levering uit te stellen dan de levering naar voren te halen.”
Als gevolg van de droogte deze zomer is er een grote spreiding in opbrengsten tussen de percelen, voor Fontane varieert deze tussen de 50 en 80 ton per hectare.
De spreiding in opbrengsten is in de schuur ook duidelijk te zien. Van de percelen met de laagste opbrengsten is de maatsortering van de aardappelen ook het fijnst. Bij het uitschuren draait Van Bommel de maat 0-40 uit de partij. De 40 opwaarts gaat naar de fritesindustrie en voor de ondermaat heeft de ondernemer een ander afzetkanaal. Verder is Van Bommel tevreden over de kwaliteit van de aardappelen. Het onderwatergewicht van de eerste vrachten die inmiddels geleverd zijn lag allemaal ruim boven de 360 gram en de bakkwaliteit is goed. Tarra zit er vrijwel niet in. Iemand aan de band zetten om kluiten of rotte knollen er uit te gooien heeft daarom geen zin.
Bedrijf in cijfers:
- 130 hectare fritesaardappelen
- 3.500 ton opslag voor lange bewaring
1,4 Sight houdt aardappelen rustig in de nieuwe bewaarschuur
Ondanks dat Harry en zoon Kevin Bakker veel later dan anders hun fritesaardappelen hebben geoogst, liggen ze toch mooi droog in de bewaring. Bakker teelt 22 hectare Innovator voor Aviko. Ze rooiden ze 26 oktober, in een wat drogere periode na een periode van regen. De grond liet zich ondanks de vochtigheid toch nog enigszins redelijk zeven. Steek 50 op de graafmat hielp ook veel grond kwijt te raken. De aardappelen kwamen wel wat vochtig binnen. De aardappelen zijn naar Bakkers wens eigenlijk iets te snel ingekoeld naar 8 graden. De aardappelen kwamen relatief koud binnen, en omdat de buitenlucht ook relatief koud was, had hij weinig temperatuurmarge om te drogen, dus is iets sneller ingekoeld dan eigenlijk gewenst. Er is ook verhoudingsgewijs veel grond naar binnen gereden, maar dat hoeft bij lange bewaring niet per se een nadeel te zijn, omdat grond goed vocht buffert. Op dit moment is de partij nog steeds een fractie vochtig, omdat de grond nog steeds vocht afgeeft. Dat is echter niet problematisch voor de aardappelen. De snijvlakken van de aardappelen zijn inmiddels goed verkurkt.
Bakker is, zoals hij het zelf schertsend noemt, geen gokker, maar wel een heel-langbewaarder. Afgelopen seizoen was hij bij Aviko de laatste Aviko-teler die oogst 2018-Innovators afleverde, pas in augustus 2019. Hij heeft een gedeelte op contract late levering en een deel in de pool.
De oude bewaarschuur brandde af in maart 2016. Bakker bouwde daarom in 2017 een nieuwe bewaarschuur met mechanische koeling voor 1.400 ton aardappelen, 800 ton uien en 1.1.00 kisten voor peen of pastinaak. Dat deel wordt verhuurd. Nu staat er biologische peen in. Hoewel in 2017 nog geen sprake was dat er spoedig een definitief verbod zou komen op de kiemremmer chloorprofam, waren er wel signalen dat er in de nabije toekomst een verbod aan zat te komen . Bakker besloot daarom te gaan gassen met 1,4 Sight. Reden één was dat hij zijn nieuwe schuur ‘schoon’ wilde houden, dus vrij van chloorprofamresten. Chloorprofam nestelt zich namelijk overal in en op. Reden twee was dat 1,4 Sight wordt verneveld met een koudvernevelaar, dus geen brandgevaar.
Hij spuit de aardappelen met MH, waarna hij in december begint met gassen met 1,4 Sight. Bakker heeft vooralsnog positieve ervaringen met de natuurlijke kiemremmer. Met vier keer gassen hield hij de aardappelen tot het einde kiemvrij, terwijl anderen soms wel 5 tot 6 keer gasten. De sleutel is monitoring. Om de zes weken laat hij schilonderzoek uitvoeren door Eurofins. Als de 1,4 Sight-waarde onder de norm 2 komt, gaat hij gassen. Zit het gehalte er nog boven, dan stelt hij het gassen uit. Zeker later in het seizoen blijkt nogmaals gassen vaak niet nodig. De laatste keer gassen was in maart. In het voorjaar gaat de mechanische koeling aan. Er hoeft dan niet met warme buitenlucht geventileerd te worden, waardoor de 1,4 Sight ook minder snel vervliegt.
Bedrijf in cijfers:
- 94 hectare bewerkte oppervlakte
- 22 hectare areaal fritesaardappelen
- 7,5 graden bewaartemperatuur aardappelen
Bron: Boerderij