In streken die al door de Russen bezet worden of die in de frontlinie liggen, is zaaien nu zo goed als onmogelijk. Graanmarkten wereldwijd reageren bloednerveus op de oorlog in Oekraïne. Voor een ton graan wordt nu al 393 euro betaald, dat is bijna een verdubbeling tegenover een jaar geleden.
Van Goey: ‘Ik maak me vooral zorgen dat de tractoren zonder brandstof vallen. Diesel is heel schaars en we hebben onvoldoende op voorraad op de boerderij. Het zaaigoed is wel al besteld, maar nog niet alles is geleverd. Ook een deel van de sproeistoffen moet nog uit het buitenland komen. Meststoffen hebben we wel voldoende.’

Heel wat Oekraïense collega’s van Van Goey kampen met gelijkaardige problemen: een tekort aan een of meerdere essentiële grondstoffen om succesvol te kunnen zaaien en het graan op te kweken. De oorlog veroorzaakt enorme logistieke problemen waardoor bijvoorbeeld sproeistoffen het land niet binnenraken.

‘Bij ons op de boerderij ligt ook nog een deel van de oogst van vorig jaar. Die wordt via de havens aan de Zwarte Zee naar het buitenland ­geëxporteerd, maar die havens zijn geblokkeerd’, stelt Van Goey. Andere grote landbouw­bedrijven in ­Oekraïne kampen ook met een personeelstekort doordat werknemers mee gaan strijden ­tegen de Russen.
Als de graanschuur van Europa in brand staat, heeft de wereld een probleem. Van Goey: ‘Dit is een van de beste graanstreken van heel de wereld. Graan gedijt heel goed op zeer vruchtbare zwarte aarde. En maar liefst 30 procent daarvan ligt in Oekraïne. Om een idee te geven: België bezit 850.000 hectare ­akkers, Oekraïne 41 miljoen.’

Op die 41 miljoen hectare wordt 12,6 procent van de totale oogst aan gerst in de wereld geteeld, 15,3 procent van de mais, 10 procent van de globale tarweoogst en maar liefst 49,6 procent van de zonne­bloemolieproductie. Daarnaast is Rusland een zeer belangrijke landbouwproducent, voor tarwe zelfs nog een pak belangrijker.

De grote vrees is dat een deel van de Oekraïense gewassen niet gezaaid raakt of door de oorlog vernietigd wordt, waardoor de wereld een tekort aan tarwe of zonnebloemolie krijgt. Ook de Russische productie kan zwaar in de problemen komen door sancties, een ­exportban of een tekort aan onderdelen van machines.

Torenhoge prijzen

‘De prijzen voor landbouwgewassen veranderen snel door kleine verschillen in de opbrengst van een oogst’, stelt Erik Mathijs, professor landbouweconomie (KU Leuven). De vrees dat er later op het jaar een tekort ontstaat aan graan en mais uit ­Oekraïne en Rusland zorgt nu al voor torenhoge prijzen op de wereldmarkt. Ook voedingsgewassen die Oekraïne niet zelf teelt ­zoals palmolie, staan extreem duur. Palmolie is namelijk een ­alternatief voor zonnebloemolie.

Markten reageren bloednerveus op de oorlog in Oekraïne. Een ton graan kost nu al 393 euro
Vooral arme landen die zelf weinig graan kweken, dreigen in de problemen te komen. Het graan van Oekraïne wordt massaal naar landen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika verscheept. Libanon haalt bijvoorbeeld 90 procent van zijn graan uit Oekraïne, Tunesië de helft. Ook Egypte is zeer kwetsbaar. Het vruchtbare gedeelte rond de Nijl is totaal ontoereikend om de ­eigen bevolking te voeden. Tijdens de Arabische Lente in 2011 stond de graanprijs rond de 300 euro, nu al een pak meer. De analisten van Rabobank verwachten dat de prijs nog veel hoger kan oplopen. Wat dus mogelijk opnieuw tot sociale onrust kan leiden. Het International Food Policy Research Institute vreest ook dat sommige landbouwlanden zoals in 2011 een exportban instellen, wat de situatie voor landen met weinig eigen productie nog verergert.

Belgische varkensboeren

België lijkt de dans te ontspringen. Het haalt zijn graan voor brood en ander gebak hoofdzakelijk uit Frankrijk en Duitsland. Toch is ook België op meerdere vlakken kwetsbaar. Als er minder graan uit ­Oekraïne komt, is het graan uit Frankrijk nog meer gegeerd en stijgt het in prijs, zoals nu. ‘We halen uit Oekraïne ook heel wat granen die we als voedergewassen gebruiken’, zegt professor Mathijs. Dus de voederkosten dreigen voor veeboeren nog op te lopen. ‘Ook heel wat minerale meststoffen ­zoals kalium komen uit Oekraïne of Rusland.’

De gestegen gasprijs weegt eveneens op de boeren en hun landbouwvoertuigen verbruiken heel wat dure diesel om het land te bewerken. De boeren zullen al die gestegen kosten op een of andere manier trachten door te rekenen aan de consument.

BB vreest in België vooral voor de varkensboeren. Hun marges worden volledig opgevreten door de hoge prijzen voor voedergewassen. ‘En die boeren kwamen door de varkenspest al uit een moeilijke periode. Vergeet niet dat de graanprijs voor de oorlog al heel hoog stond door misoogsten in Canada en Zuid-Amerika.’

Over hoe het allemaal afloopt, is professor Mathijs iets positiever. Hij verwacht dat andere grote graanregio’s reageren. Daardoor kan het uiteindelijke ­effect op de beschikbare hoeveelheid graan in de wereld meevallen. ‘De meeste regio’s starten nu pas met zaaien en kunnen nog bijsturen. Dus ik verwacht dat er overal meer graan zal worden gezaaid, door het zicht op hoge prijzen.’ Als de weersomstandigheden meezitten, kan dat tot voldoende graanoogst leiden. ‘Daarnaast gaat China wellicht meer graan uit Rusland afnemen en minder uit andere regio’s, zo komt ook weer graan vrij.’