Onder druk van Greenpeace moet Nederlandse aardappelen, groenten en fruit (AGF) voortaan Milieukeur/PlanetProof gecertificeerd zijn. De eisen daarvan zijn aangescherpt.

➤  De eisen 
➤  PlanetProof in korte tijd hét keurmerk voor AGF
➤  Albert Heijn pakt het anders aan
➤  Zijn de supermarkten in een 'Milieukeur-val' getrapt?
➤  PlanetProof-gecertificeerde (mis)oogsten
➤  Instroom van minder gemotiveerde telers
➤  Zo pakken Jumbo, Aldi en Plus het aan
➤  PlanetProof is slechts een tussenstap in verduurzaming  

Het duurzaamheidskeurmerk ‘On the Way to PlanetProof’, dat Milieukeur opvolgt, is op verschillende punten aangescherpt. Aan het keurmerk is ruim een jaar onderhandelen voorafgegaan. Volgens adviesbureau CLM is in het nieuwe keurmerk PlanetProof het ambitieniveau minstens gelijk gebleven aan Milieukeur, op onderdelen is het zelfs aangescherpt. Dit was voor Greenpeace en Jumbo een belangrijke voorwaarde om de nieuwe standaard te ondersteunen en deze te hanteren als inkoopnorm. Naast Jumbo zullen ook andere supermarkten zoals Aldi, Lidl en leden van inkooporganisatie SuperUnie de nieuwe standaard opnemen in het inkoopbeleid. Samen vormen zij twee derde van de markt.
➤ De strenge bovenwettelijke eisen van PlanetProof
PlanetProof werkt met een systeem van bonus en malus-punten. Ook geldt per gewas een maximum voor de hoeveelheid actieve stof per hectare. Voor aardappelen is dat bijvoorbeeld 7,5 kilo actieve stof, voor brouwgerst 1,5 kilo actieve stof en voor witlofpennenteelt 3 kilo actieve stof. Groene middelen en laag-risico-stoffen, zoals Serenade SC, Contans WG, Xentari WG en Flipper, vallen buiten deze norm. Reden is dat groene middelen een gunstig milieuprofiel hebben, maar vaak wel een grote hoeveelheid actieve stof per hectare. Telers zouden deze middelen dan niet gebruiken, omdat ze dan te snel de actieve stofnorm zouden overschrijden. Gebruik van groene middelen die een bijdrage leveren aan een geïntegreerde gewasbescherming levert bonuspunten op. Hetzelfde geldt voor de zogenoemde RUB-middelen, zoals azijn en bier.
‘Schadelijke’ actieve stoffen, waarvoor geen milieuvriendelijker alternatief is, zijn binnen PlanetProof toegestaan, maar leveren wel maluspunten op. Vaak zijn ook aanvullende emissiereducties verplicht. Voorbeelden in deze categorie zijn abamectin (o.a. Vertimec), MCPA, diquat (o.a. Reglone) en esfenvaleraat (Sumicidin Super). Gebruik van deze middelen moet de teler compenseren met bonuspunten, die behaald zijn met keuzemaatregelen die bijdragen aan een duurzame gewasbescherming. Dit zijn de keuzemaatregelen van de thema’s gewasbescherming, bodemvruchtbaarheid en biodiversiteit & landschap.
Naast compensatie van de maluspunten moeten telers van open teelten 10 extra bonuspunten behalen, bijvoorbeeld op het gebied van duurzame energie. Is het energieverbruik van het bedrijf 100% duurzaam, dan levert dat 10 bonuspunten op. Het gebruik van resistente rassen geeft 3 bonuspunten. Schoffelen in plaats van een bodemherbicide 2 bonuspunten, het gebruik van een BOS 4 bonuspunten, etcetera. Een deel van de telers zal bonuspunten moeten sprokkelen om de puntengrens te halen voor toegang tot supermarktschappen.
Er zijn binnen PlanetProof ook diverse wettelijk toegelaten middelen niet toegestaan, omdat er een milieuvriendelijker alternatief voorhanden is. Voorbeelden zijn:
cyproconazool (o.a. Sphere)
diflufenican (o.a. Herold en Othello)
ethofumesaat (o.a. Goltix)
fenpropimorf (o.a. Opus Team)
haloxyfop-P-methyl (Gallant 2000)
metconazool (o.a. Caramba)
prosulfuron (o.a. Peak)
nicosulfuron (o.a. Samson).
Opvallend: glyfosaat is binnen PlanetProof wel toegestaan, maar daarvoor geldt een actieve stofnorm op bedrijfsniveau van maximaal 1,5 kilo per hectare per jaar. Dat levert wel 3 maluspunten op. Het doodspuiten van een groenbemester en een pre-harvest bespuiting in granen met glyfosaat, mag binnen PlanetProof niet.
➤ PlanetProof in korte tijd hét keurmerk voor AGF
Milieukeur/PlanetProof is in een jaar tijd veranderd van relatief onbeduidend keurmerk naar hét keurmerk voor aardappelen, groenten en fruit (AGF). In 2017 groeide het oppervlak plantaardige producten met PlanetProof-certificaat met maar liefst 81% naar een totaal areaal van 10.916 hectare in 2018. Dit zal dit verder stijgen, aldus Wim Uljee, woordvoerder van Stichting Milieukeur (SMK).

Het spuiten van kool. Veel wettelijk toegelaten middelen zijn bij PlanetProof niet toegestaan. – Foto: Koos Groenewold

En dat allemaal dankzij milieuorganisatie Greenpeace. In maart 2016 startte de organisatie op de radio de naming-and shaming-actie ‘red de bij’, waarin het de supermarkten Jumbo en Albert Heijn verweet medeverantwoordelijk te zijn voor de massale bijensterfte, omdat Nederlandse AGF behandeld wordt met neonicotinoïden. Om van de naming-and-shaming af te zijn, besloten de supermarkten snel hun AGF verder te verduurzamen. In juni 2016 maakte Jumbo bekend dat vanaf eind 2019 al zijn gangbare AGF-telers PlanetProof-gecertificeerd moeten zijn. In 2017 volgden Aldi en Plus met hetzelfde streven.
➤ Albert Heijn pakt het anders aan
Inkooporganisatie Superunie, met onder andere Spar, COOP en Dirk heeft voor 2018 als ambitie 50% van zijn ingekochte AGF-assortiment PlanetProof of gelijkwaardig gecertificeerd te hebben. Superunie kijkt samen met zijn leveranciers wat een realistische doelstelling is voor de toekomst.
Bij Lidl zijn meerdere mogelijkheden. Gangbare telers die aan Lidl leveren, kunnen kiezen voor PlanetProof of kunnen ervoor kiezen om een duurzaamheidsplan op te stellen met adviesbureau CLM.

Albert Heijn koos een andere afslag door met Natuur en Milieu in zee te gaan en vast te houden aan een eigen teeltprotocol. Albert Heijn maakte bekend dat het 27 pesticiden wil uitfaseren die volgens de CLM-milieumeetlat het meest schadelijk zijn voor het milieu, en dat de AGF voor eind 2019 moet voldoen aan de gewasbeschermingsmiddelennormen van PlanetProof. Dat lijkt hetzelfde als wat de andere supermarkten doen, maar er is wel degelijk een verschil. Albert Heijn hanteert een eigen protocol en neemt een deel van de PlanetProofnormen als leidraad. Bovendien gaan de AH-telers niet onder PlanetProof vallen en worden niet door PlanetProof gecontroleerd.
➤ Zijn de supermarkten in een 'Milieukeur-val' getrapt?
Milieukeur/PlanetProof omarmen was voor de supermarkten een eenvoudige snelle slag om aan Greenpeace aan te tonen dat ze serieus bezig zijn de AGF-teelt te verduurzamen. Ook is het keurmerk een mooi uithangbord voor de supermarkten om aan de consumenten te laten zien dat ze hoge eisen stellen aan voedselveiligheid en milieu. Maar zijn Jumbo, Aldi en Plus niet in de zogenoemde ‘Milieukeur-val’ gestapt? Met andere woorden: zijn vanwege de harde belofte na 2019 lege AGF-schappen mogelijk omdat de supermarkten zich volledig aan Milieukeur/PlanetProof hebben overgeleverd? Tijdens de hoorzitting van SMK eind januari was de spanning te voelen van telers dat vooral het wegvallen van middelen de balans uit de teelt kan slaan.

Door trips aangetaste spruiten. Constateert een teler een plaag in zijn gewas dat hij niet met groene middelen kan bestrijden, dan kan hij een beroep op de calamiteitenregeling van PlanetProof, om toch de plaag te kunnen bestrijden. – Foto: Joep van der Pal

Albert Heijn lijkt vooralsnog met zijn plan meer bewegingsvrijheid te hebben tijdens calamiteiten. Stel: in het september-nummer van de AH-uitgave ‘Allerhande’ is broccoli de themagroente, dan is het ook zaak dat in september het AGF-schap bij Albert Heijn vol ligt met mooie broccoli. Dreigt er een misoogst omdat met de beschikbare milieuvriendelijke middelen bepaalde insecten onvoldoende bestreden kunnen worden, dan kan Albert Heijn snel eigenhandig de bovenwettelijke normen tijdelijk wat oprekken en een effectief ‘milieu-onvriendelijk’ insecticide toestaan.
➤ PlanetProof-gecertificeerde (mis)oogsten
Jumbo, Aldi en Plus kunnen niet zomaar eigenhandig zelf even de normen oprekken. SMK hanteert harde normen en controleert telers daarop. SMK hanteert echter wel een calamiteitenregeling als vangnet. Is er een ziekte of plaag die niet met de bij PlanetProof toegestane middelen onder controle kan worden gehouden, dan kan een teler in de calamiteitenregeling een ontheffing aanvragen bij SMK voor verruiming van de actieve stofnorm of voor toepassing van een actieve stof die gewoonlijk niet is toegestaan in PlanetProof. De calamiteitencommissie van SMK beoordeelt de aanvraag en geeft binnen 72 uur uitsluitsel.
Mocht de aanvraag worden afgewezen, dan kan de teler dat specifieke perceel vrijwillig afmelden uit PlanetProof, mits via track en trace kan worden aangetoond dat het product gescheiden wordt gehouden. Hij kan dan alsnog de gewenste bespuiting uitvoeren, maar mag het product niet onder PlanetProof afzetten. De rest van zijn percelen blijven wel onder PlanetProof vallen.

Stel dat de teler een ‘illegale’ bespuiting uitvoert met een niet door PlanetProof toegestaan middel en dat komt aan het licht tijdens een controle, dan wordt de teler voor de rest van het seizoen uitgesloten en mogen al zijn gewassen niet als PlanetProof-gecertificeerd worden afgezet.
➤ Instroom van minder gemotiveerde telers
PlanetProof is niet langer een keuze. De voorlopers hebben het papiertje al, maar wat doet ‘de gewone teler’? CLM waarschuwt voor de instroom van minder gemotiveerde telers. De bovenwettelijke normen van PlanetProof liggen erg hoog. Dat vraagt vakmanschap van de telers. Volgens gewasdeskundige Geert van Gessel van de Centrale Adviesdienst Fruitteelt is de middengroep telers nog niet gemotiveerd om de PlanetProof-stap te zetten. Verwacht wordt dan ook dat de komende jaren vaker een verzoek op de calamiteitenregeling wordt gedaan.

Jumbo wil dat voor eind 2019 al zijn AGF PlanetProof gecertificeerd is. De supermarkt denkt niet dat door de strenge bovenwettelijke eisen er een groter risico op een misoogst is dan bij reguliere teelt. – Foto: Koen van Weel

Nefyto, de brancheorganisatie van middelenfabrikanten, zet vraagtekens bij de praktische uitvoerbaarheid en haalbaarheid van het schema, omdat de SMK-lijsten met middelen de mogelijkheden van geïntegreerde gewasbescherming inperken. Middelenfabrikanten maken een marktinschatting. Zij gaan geen grote voorraden van een bepaald middel aanhouden, als het middel volgens SMK in principe niet gebruikt mag worden. De calamiteitenregeling is dus geen garantie dat bepaalde ‘reddings’middelen straks daadwerkelijk ook beschikbaar zijn.
➤ Zo pakken Jumbo, Aldi en Plus het aan
Zullen lege AGF-schappen in de winkels ontstaan als onvoldoende gecertificeerde PlanetProofproductie kan worden bereikt? Volgens Erna van der Wal, Quality Assurance manager food bij Aldi is dit een heel relevante vraag en geeft het goed weer wat er allemaal aan de orde kan komen bij een overgang naar Milieukeur/PlanetProof. “Op dit moment zijn we volop in overleg met onze leveranciers en telers om te verkennen welke afspraken we kunnen maken als het gaat om dergelijke scenario’s. Daarom is het nu nog te vroeg om hier uitspraken over te doen.”
Jumbo voorziet geen problemen. “Er is op dit moment geen enkele aanleiding voor Jumbo om aan te nemen dat door de vraag naar PlanetProof gecertificeerd product de kans op misoogsten toe zal nemen,” zegt Laura Valks-Piessens, adviseur corporate communicatie. Met het juiste gebruik van de tools die het keurmerk biedt en een goed Integrated Pest Management is er in PlanetProof geteelde producten geen groter risico op misoogst dan in de conventionele teelt. Daarom lijkt de kans op krapte in beschikbaarheid op dit moment niet groter dan in de huidige teelt. Wanneer er toch externe calamiteiten zijn die invloed hebben op de teelt, zowel op PlanetProof-gecertificeerde producten als reguliere producten, zal Jumbo samen met zijn telers en waar nodig met SMK kijken hoe deze te ondervangen zijn en in goed overleg een passende oplossing zoeken zodat de Jumbo klant niet of zo min mogelijk misgrijpt.
“Indien de volumes gecertificeerd AGF niet toereikend zijn, bijvoorbeeld tijdens acties, dan voeren wij op dit moment zowel PlanetProof-gecertificeerd als regulier product”, zegt Debbie Huisman, MVO-specialist bij Plus Retail. “Indien Plus tijdelijk met een krap aanbod van een bepaald product zit, dan informeren we de consument hierover middels schapcommunicatie.”

De AGF-schappen blijven dus heus niet leeg als er door een ziekte of plaag te weining PlanetProof gecertificeerd product is. Is er een misoogst, dan verkopen ze gewoon tijdelijk gangbaar geteelde groente, uit binnen- of buitenland. De supermarkten leggen de PlanetProof-bal dus bij de teler neer, maar houden zelf een achtervang achter de hand voor als het mis gaat.
Saillant detail: de supermarkten zelf zijn nog niet PlanetProof-gecertificeerd.
➤ PlanetProof is slechts een tussenstap in verduurzaming
Greenpeace vindt dat boeren die aantoonbaar verduurzamen, daarvoor een eerlijke prijs moeten ontvangen. Het PlanetProof-keurmerk verplicht supermarkten echter niet om boeren extra te betalen om te voldoen aan extra eisen, zegt SMK-directeur Gijs Dröge. “Sommige doen dat wel. Plus bijvoorbeeld laat weten tot een meerprijs bereid te zijn als dat de kwaliteit van het product significant verbetert. Andere bieden de boer een lange leveringsgarantie.”
Greenpeace vindt diep in haar hart PlanetProof voor AGF eigenlijk onvoldoende en wil dat het aandeel biologisch stijgt, nu supermarkten allemaal PlanetProof vereisen of vergelijkbare minimum inkoopeisen voor AGF gaan stellen. Voor Greenpeace is PlanetProof de standaard voor de ‘nabije toekomst’ en slechts een tussenstap in verduurzaming.
Bron Boerderij