De graanproductie in de Europese Unie (EU) staat onder druk, ondanks de hoge graanprijzen. Ook de pogingen van de Europese Commissie om de graanteelt een boost te geven door de teelt ervan op braakgrond toe te staan, zetten tot nu toe weinig zoden aan de dijk.

Graanproductie EU in 2023 kleiner dan gemiddeld

Het totale graanareaal in de EU (51,3 miljoen hectare) was in 2022 zelfs 1,3% kleiner dan het gemiddelde areaal van de afgelopen vijf jaar, constateert de Europese Commissie dit najaar in de Short-Term Outlook 2022. De EU-graanproductie daalt naar verwachting naar 270,9 miljoen ton. Dat is 7,8% minder dan vorig jaar en 5,1% minder dan het vijfjarig gemiddelde.

De extreme droogte en hitte in grote delen van de EU deze zomer hadden grote invloed op de opbrengst. De EU beleefde in 2022 een van de heetste zomers in de geschiedenis. Waar Nederlandse akkerbouwers toch nog een mooie oogst wintertarwe van het land haalden, was die in zuidelijke EU-lidstaten veel kleiner. De slechte of goede resultaten in 2022 bij de teelt van granen zetten de toon wat betreft de keuze van telers in de EU-lidstaten voor hun bouwplan van 2023.

Meer graanproductie in Nederland, welke gewassen leveren in?

In Nederland groeit het areaal wintertarwe naar verwachting, gezien de signalen van zaadleveranciers. Nederlandse graantelers zien tarwe met de hoge graanprijzen als een aantrekkelijk alternatief voor droogtegevoeligere, kostbaardere en risicovollere teelten, zoals uien.

Zaadleverancier CZAV verwacht dat 5 tot 10% extra tarwe gezaaid kan worden in Nederland. De extra hectares tarwe zullen vooral ten koste gaan van uien, bieten en conserven. Ook peulvruchten, zoals veldbonen, kunnen hectares inleveren.

Droogte drukt stempel op gewaskeuze Europese telers

Maar wat doen graantelers elders in de EU? De droogte in 2022 drukt in elk geval een stempel op de gewaskeuze voor 2023. “De keus wat aan nieuwe gewassen te zaaien, wordt sterk beïnvloed door de psychologische effecten van de oogsten dit jaar”, aldus Dominique Dejonckheere, senior beleidsadviseur bij de EU-koepel van landbouworganisaties en -coöperaties Copa-Cogeca.

Hij schetste in oktober tijdens een vergadering van Copa-Cogeca de situatie voor het nieuwe seizoen en de keuzes die boeren maken. De opbrengsten van mais en zonnebloemen waren bijvoorbeeld erg teleurstellend, constateert Dejonckheere. Dat blijkt ook uit cijfers van de Europese Commissie. De EU-maisoogst is dit jaar volgens de Brusselse najaars-Outlook met 55,5 miljoen ton maar liefst 23,7% kleiner dan in 2021. Die van zonnebloemen pakt dit jaar 15.4% lager uit.

Problemen met levering peulvruchtzaden

Ook de hogere kostprijs (kunstmest, diesel, zaaizaad) van de teelt van een gewas speelt een rol bij de keuze van telers, evenals mogelijke tekorten op die gebieden. Dit kan ertoe leiden dat boeren kiezen voor een kleiner areaal van gewassen met een hoge stikstofbehoefte en, met 2022 nog scherp op het netvlies, niet voor gewassen die droogtegevoelig zijn.

Dejonckheere: “Daarnaast zijn er nog veel problemen met de levering van peulvruchtzaden door de geringe productie in de vermeerderingsvelden in combinatie met de toegenomen vraag om aan de GLB-eisen te voldoen.”

Meer graanproductie en koolzaad in EU

Bij wintergranen (wintertarwe, wintergerst, rogge) verwacht Copa-Cogeca voor het nieuwe seizoen een areaal van 26,3 miljoen hectare. Dat is dan net 300.000 hectare meer dan dit jaar. Dat areaal betreft de zeven belangrijkste productielanden in de EU (Frankrijk, Duitsland, Polen, Spanje, Hongarije, Roemenië en Tsjechië). Samen zijn zij goed voor ruim driekwart van de totale productie wintergranen in de EU. De grootste daarvan:

1. Frankrijk: 6,7 miljoen hectare

2. Duitsland: 5,3 miljoen hectare

3. Polen: 4,7 miljoen hectare

4. Spanje: 4,1 miljoen

5. Roemenië: 2,7 miljoen hectare

Kleine groei van areaal koolzaad

Voor koolzaad komt Copa-Cogeca op een areaal van 4,9 miljoen hectare, een minieme toename vergeleken met 2022, maar wel 10% meer dan in 2021. Die schatting betreft de acht grootste producenten (Frankrijk, Duitsland, Polen, Roemenië, Tsjechië, Litouwen, Hongarije en Spanje) met een gezamenlijk aandeel van 83% van de totale productie. Ook hier wordt de lijst aangevoerd door Frankrijk met 1,2 miljoen hectare, gevolgd door Duitsland en Polen met elk rond 1,1 miljoen. Roemenië staat op een vierde plaats met 650.000 hectare, maar dat is wel bijna 40% meer dan een seizoen eerder.

Al met al schat Copa-Cogeca, op basis van voorlopige en gedeeltelijke opgaven, dat het Europese areaal wintergranen komend seizoen 1,2% groter zal zijn dan in 2022 en dat van winterkoolzaad 1,1%.

Bayer: Minder vollegrondsgroente en glasgroente

Niet alleen akkerbouwers kijken scherper dan voorheen naar de gewaskeuze voor 2023. Ook tuinders doen dit, constateert zaadleverancier Bayer Benelux. Telers passen de gewaskeuze aan, zowel aan de weersomstandigheden als aan de sterk gestegen kosten. “De kostenstijgingen en de energieprijzen hebben een grote impact in Noordwest-Europa, met name waar het om de kassen gaat. Telers stellen de teelt uit of zelfs af”, zegt Jan Cees Bron, woordvoerder bij Bayer Benelux.

Bayer is onder andere leverancier van groentezaden. Behalve in de glastuinbouw rekent Bayer op veranderingen bij vollegrondsgroente. Bron verwacht dat naar schatting 10 tot 15% van het areaal vollegrondsgroenten in Noordwest-Europa wordt omgezet in akkerbouwgewassen.

Syngenta: Telers hebben minder trek in mais

Zaadleverancier Syngenta Seeds verwacht geen grote veranderingen in arealen. “Wintergewassen, met name granen maar ook winterkoolzaad, blijven op de meeste Europese markten waarschijnlijk op een vergelijkbaar niveau met het vorige seizoen, met mogelijk enige variatie vanwege de hoge kunstmestprijzen en de rotatiebehoeften”, zegt Sergiu Staicu. Hij heeft bij Syngenta Seeds de portfolio voor Europa, Afrika en het Midden-Oosten onder zijn hoede. Hij acht een toename van granen wel mogelijk.

Voor mais ziet het verhaal er echter slechter uit. “De ernstige droogte, met name in landen als Frankrijk, Italië, Hongarije, Roemenië en Servië, heeft negatieve gevolgen gehad voor de opbrengsten, wat ertoe leidt dat veel telers minder trek in dat gewas hebben. Dat kan echter nog veranderen aan de hand van de neerslag de komende wintermaanden en de ontwikkeling van de prijzen van agrarische grondstoffen. In Centraal-Europa zijn de verwachtingen voor het maisareaal gunstiger, daar voorzien we een geringe toename.”

Oekraïne produceert (nog) minder graan, onzekerheid over zonnebloemen

De verwachtingen voor Oekraïne zijn minder gunstig wat betreft granen. Van de meer dan 6 miljoen hectare wintertarwe die de boeren daar vorig jaar zaaiden, kon als gevolg van de oorlog maar zo’n 4,7 miljoen hectare geoogst worden. Die krimp zet door. Oekraïne gaat uit van bijna 1 miljoen hectare minder wintertarwe in 2023.

Waar boeren in Oekraïne medio november 2021 6,2 miljoen hectare wintertarwe hadden gezaaid, hadden ze dit jaar medio november op 3,8 miljoen hectare de wintertarwe in de grond zitten. Dat areaal zal niet veel meer veranderen. De oorlog, de hoge kosten voor teelt en transport en magere resultaten dit jaar beïnvloeden het areaal. Syngenta Seeds verwacht in Oekraïne eveneens een afname van het graanareaal met rond 1 miljoen hectare.

De teelt van zonnebloemen in 2023 in Zuidoost-Europa en Oekraïne zal daarentegen ‘concurrerend blijven’ ten opzichte van mais. Dat heeft te maken met de geringere behoefte aan stikstof, maar ook met de goede marktprijzen. “In de meeste landen zal het areaal zonnebloemen echter nauwelijks of slechts in beperkte mate toenemen, waarbij nog onzekerheid bestaat over Oekraïne”, aldus Staicu.