De koolzaadprijzen waren sinds vorig jaar al hoger dan voorheen door de beperkte voorraden bij een goede vraag. Het tekort aan zonnebloemolie deed de prijzen dit voorjaar echt pieken. Dat werd veroorzaakt door de oorlog in Oekraïne, veruit de grootste producent van zonnebloemolie in Europa en de grootste exporteur ter wereld. Op de termijnmarkt in Parijs gingen de koolzaadprijzen richting € 900 per ton. Door de missende zonnebloemoogst werd gezocht naar andere oliehoudende gewassen en koolzaad is een goede vervanger. Bovendien kan het in biobrandstoffen worden bijgemengd.

Nu de nieuwe oogst eraan komt en het van tijd tot tijd regent, nemen die prijspieken af. Ook aanbod van palmolie drukt de prijs, die nu onder de € 700 terecht is gekomen. Bovendien zijn arealen uitgebreid, waardoor bij de prima opbrengstverwachtingen meer aanvoer van grondstoffen wordt verwacht. De vraag houdt echter aan, dus het perspectief blijft over de hele linie goed voor koolzaad. Uitbreiding van het areaal koolzaad in Nederland lijkt een logische stap.

Haken en ogen aan koolzaadteelt

Moet iedereen dan massaal elk vrij hoekje inzaaien met het geelbloeiende gewas? Dat nou ook weer niet direct, relativeert Erik Schieven, voorzitter van koolzaadcoöperatie Colzaco. “Natuurlijk moet iedereen koolzaad gaan telen”, begint Schieven zijn relaas met een grapje. Maar dat gaat helemaal niet. Aan de koolzaadteelt zitten immers haken en ogen. Er zijn twee onoverkomelijke voorwaarden voor de teelt: geen suikerbieten in het bouwplan hebben, in verband met mogelijke aaltjesvermeerdering, en het perceel moet vroeg beschikbaar zijn voor de koolzaadteelt. Winterkoolzaad moet eind augustus, begin september worden gezaaid. Gerst als voorvrucht levert de beste uitgangspositie.

Schieven: “Koolzaad is het mooiste akkerbouwgewas van Nederland. Voor de buitenwereld is dit ook een fantastische plant dankzij de mooie bloei. Het levert een grote bijdrage aan de biodiversiteit; het zit vol met nuttige insecten. En imkers zetten er graag hun bijenkasten bij voor de honingproductie.” Het is daarmee een mooie bouwplanaanvulling met een mooi verhaal. Waar koolzaad rond 2005 in opmars kwam voor de productie van biobrandstof, wordt het sinds 2008 vooral gebruikt voor de humane consumptie in de vorm van frituur-, bak- en saladeolie.

Het teeltsaldo is ongeveer zoals van granen. Van beide gewassen stijgen de prijzen. Van concurrentie om telers is volgens Schieven echter geen sprake. “We zoeken niet actief naar nieuwe leden, maar moeten natuurlijk wel aanwas houden voor het verloop.” Aan Colzaco zijn 120 leden verbonden, de helft is teler. Het gezamenlijk areaal is jaarlijks 120 tot 180 hectare. Er zijn meer telers in het land, zoals Geert Lindenhols die koolzaad in zijn loods tot olie perst. Zijn eigen oogst en die van derden. Bij hem vliegt de olie dit seizoen de deur uit. Het koolzaad is eerder op dan gebruikelijk.

Colzaco laat het koolzaad persen bij een Duitse oliemolen en kan de productie niet onbeperkt opschalen. Een antwoord op het huidige tekort aan zonnebloemolie, onder andere door de oorlog in grootproducent Oekraïne, is koolzaadolie niet zomaar. Daarvoor is de grondstoffenaanvoer te gering en zijn er te weinig molens.

Onvoorspelbaar of stijging doorgaat

Door de toegenomen vraag stijgt de prijs, zegt Schieven. Daarom verwacht hij een prijsstijging voor oogst 2022 voor de telers, die leveren in poolverband. Maar of die stijging daarna doorgaat is onvoorspelbaar, benadrukt hij. Medio juni is er ook een dip te zien in de koolzaadnoteringen door extra aanbod van palmolie uit Indonesië. Vooralsnog ligt de koolzaadprijs nog altijd op een goed niveau. Het is echter altijd goed om voor ogen te houden dat de toekomstige prijsontwikkeling zeer ongewis is bij een wereldmarktproduct als oliezaden. Dit seizoen is er in elk geval een mooi rendement mee te behalen, wat ook zal gelden voor veel andere akkerbouwgewassen.

Zachte smaak

De koolzaadolie van Colzaco ligt onder de merknaam Brassica bij vrijwel alle supermarktketens en de belangrijkste groothandels. “We onderscheiden ons door het zaad te schillen voor de koude persing. Dan krijg je een heel zachte smaak.” Schieven hoopt dat koolzaad in het nieuwe GLB als rustgewas gaat gelden. Dan kunnen telers met het geelbloeiende gewas voldoen aan de eis dat zij elke vier jaar een rustgewas moet telen op de percelen.