Koolzaad wedijvert met tarwe en gerst
Het areaal in Nederland daalt gestaag door lage prijzen en het verbod op gecoat zaad, maar bij Hein Waalkens is koolzaad een vaste waarde.
Enkele jaren geleden kende het areaal koolzaad een opleving in Nederland door onder meer de koolzaadoliehype en de opkomst als derde gewas in het GLB-beleid, maar de laatste jaren krimpt het areaal. In 2013 was het areaal volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek 3.477 hectare, vorig jaar 1.696 hectare.
Agrarische toeleveranciers verwachten dat het areaal in 2017 verder krimpt. Redenen: de verhoudingsgewijs lage prijzen voor koolzaad afgelopen twee jaar, het EU-verbod op met neonicotinoïden gecoat zaad en de opkomst van beter salderende alternatieven als derde gewas. Bij Hein Waalkens behoudt koolzaad echter een groot aandeel in bouwplan 2017.
Naam: Hein Waalkens (55). Plaats: Nieuwolda (Gr.). Foto's: Hans Banus
Naam: Hein Waalkens (55). Plaats: Nieuwolda (Gr.). Foto's: Hans Banus
Koolzaad als voorvrucht
Waalkens boert op typische Oldambtster zeeklei van 55 tot pleksgewijs wel 70% afslibbaar. De teler typeert zichzelf als echte graanteler, maar voor de vruchtwisseling past koolzaad goed. Bij koolzaad als voorvrucht is de tarweopbrengst 500 kilo tot een ton hoger. Op deze grond kan zonder problemen meerdere keren achtereen wintertarwe. “Duist is in ons gebied een probleem en die is in koolzaad met Kerb goed te bestrijden.”
Bouwplan verruimen
Jaren teelde hij alleen tarwe en 1-op-6 koolzaad. Maar het nieuwe GLB noopte hem het bouwplan te verruimen met meer gewassen. Zo zijn wintergerst, luzerne en akkerranden toegevoegd. Luzerne en akkerranden zijn er voor de verplichte vergroening in het GLB. Luzerne wordt vooral gezaaid op plekken waar het duistprobleem te groot dreigt te worden. Na drie jaar luzerne, drie jaar de grond niet beroeren en consequent met Kerb spuiten, is het duistprobleem zo goed als opgelost. Wintergerst werd het derde gewas. Voordeel is het vroege oogsttijdstip zodat tussen dorsen van de wintergerst en zaaien van de koolzaad in de derde week van augustus, voldoende tijd is om een goed zaaibed klaar te leggen. “In het verleden was er tussen dorsen en zaaien soms maar twee weken, en nattigheid kon in dat korte tijdsbestek dan wel eens spelbreker zijn.”
Hein Waalkens heeft in maatschap met zijn broer Lenus (52) een Oldambtster akkerbouwbedrijf. Het bouwplan bestaat uit 150 ha wintertarwe, 30 ha wintergerst, 30 ha koolzaad, 13 ha luzerne, 5 ha vogelakkers en 2 ha akkerranden. De grond is zware zeeklei met een afslibbaarheid tussen 55 en 70%. Hein en Lenus doen alle voorkomende werkzaamheden in eigen beheer.
Hein Waalkens heeft in maatschap met zijn broer Lenus (52) een Oldambtster akkerbouwbedrijf. Het bouwplan bestaat uit 150 ha wintertarwe, 30 ha wintergerst, 30 ha koolzaad, 13 ha luzerne, 5 ha vogelakkers en 2 ha akkerranden. De grond is zware zeeklei met een afslibbaarheid tussen 55 en 70%. Hein en Lenus doen alle voorkomende werkzaamheden in eigen beheer.
Bollentelers zoeken huurland
Telers elders in Nederland hebben het gebied ook ontdekt. Zo zoeken bollentelers er huurland op oud grasland of luzernestoppel om bollen op te planten. Maar ook bietentelers elders zien dat er ruimte is om de teelt uit te breiden. Zo hebben veel bietentelers ledenleveringsbewijzen gekocht, terwijl ze in hun bouwplan geen ruimte hebben voor extra bieten. Ook Waalkens is afgelopen herfst benaderd door een teler uit Flevoland, met het verzoek voor hem bieten te telen. “Ik stond er in principe wel voor open, maar de bietenteler was te laat. We hadden ons land al ingezaaid.”
‘Ploegen zorgt, in tegenstelling tot niet-kerend, voor een schone lei’.
Teelt in de vingers
Waalkens ploegt alle percelen. “Duist wil ik graag geheel onderwerken, zodat een deel van het zaad al in de grond verrot. Ook verdwijnen daarmee de ziektes van vorig seizoen. Ploegen zorgt, in tegenstelling tot niet-kerend, voor een schone lei.” Waalkens zaait vroeg en geeft zo’n 40 kilo N per hectare mee, zodat het gewas voor de winter een goed wortelgestel heeft gevormd. In de herfst spuit hij het fungicide Caramba. Deze remt de groei een beetje, zodat onder de grond een forse wortelontwikkeling plaatsvindt, het groeipunt vlak bij de grond blijft en de plant niet gaat schieten. Dit verkleint de kans op vorstschade. In het voorjaar krijgt het gewas tijdig een N-gift en spuit hij nogmaals met Caramba. In de bloei nog eenmaal met Prosaro.
Nooit klachten van imkers
Enkele jaren terug is met neonicotinoïden gecoat zaad verboden, omdat deze insecticiden zouden zorgen voor bijensterfte. Kul volgens de teler. “Al decennia zet een imkervereniging jaarlijks 60 tot 70 bijenkasten naast mijn koolzaadpercelen. Ik heb nog nooit klachten van hen gehad over bijensterfte.” In Nederland leidt het verbod niet tot grote problemen, anders dan in Duitsland zijn hier weinig resistente glanskevers. In Nederland gaat het in het najaar om aardvlooien. Deze bestrijdt Waalkens normaal met Decis. Afgelopen jaar liet hij dit achterwege, omdat de druk niet zo hoog was. Het gewas groeide er wel doorheen, was zijn inschatting. In het voorjaar volgt opnieuw een insecticidebespuiting tegen de glanskever met Decis, Steward of Calypso.
Een laag groeipunt en een goed wortelgestel helpen de plant te overwinteren.
Een laag groeipunt en een goed wortelgestel helpen de plant te overwinteren.
Saldo gelijk aan tarwe
In saldo kan koolzaad meekomen met wintertarwe. Gemiddeld liggen de koolzaadopbrengsten op zijn bedrijf op 4,3 tot 4,7 ton per hectare. Afgelopen jaar was dat 4,4 ton. Twee jaar geleden bedroeg de koolzaadprijs € 500 per ton. Dat is gedaald tot € 360 per ton, waarna het weer opkrabbelde tot € 420 per ton nu. Waalkens heeft zijn koolzaad verkocht voor € 395 per ton. Dat is dus een opbrengst van bijna € 1.750 per hectare. Het stro bracht € 450 per hectare op, dus in totaal een opbrengst van bijna € 2.200 per hectare. “Dat is best redelijk, minus de kosten geeft koolzaad een saldo dat kan wedijveren met tarwe en gerst.”
Bron Boerderij