De prijzen van kunstmest, en dan vooral van stikstof, zijn fors gestegen in de afgelopen maanden. De prijsstijgingen komen grotendeels door de snel gestegen energieprijzen. Voor gewassen als wintertarwe en wintergerst is zelfs sprake van een verdubbeling van de bemestingskosten. „Bemesting wordt daarmee een steeds serieuzere kostenpost”, stelt Sjef Crijns in zijn hoedanigheid als adviseur van het project Duurzaam Schoon Grondwater (DSG). In dit project werken Limburgse boeren in grondwaterbeschermingsgebieden aan het terugdringen van de nitraatuitspoeling naar het grondwater binnen een rendabele bedrijfsvoering.

Koffiedik kijken

Hoe de prijsverhogingen uiteindelijk doorwerken in de kostprijs van de teelt zal per teler verschillen. Zo heeft een deel van de boeren de kunstmest voor het komende seizoen in de voorverkoop gekocht. Een ander deel heeft dit door de hoge prijzen niet gedaan en wacht af wat de prijs de komende maanden gaat doen. Sjef Crijns: „Of het uitstellen van de bestellingen uiteindelijk leidt tot een hogere inkoopprijs is koffiedik kijken. De voortekenen zijn echter niet gunstig. Door de huidige markt- en logistieke situatie zullen degenen die wel in de voorverkoop hebben gekocht nog maar moeten afwachten of ze hun bestelling daadwerkelijk op het erf (geheel) geleverd krijgen.”

Bemestingsplan

De huidige onzekere situatie op de kunstmestmarkt maakt het tijdig opzetten van een bemestingsplan extra urgent. Het doel van een goed bemestingsplan is tweeledig. Aan de ene kant zorgt het voor een zo efficiënt mogelijke verdeling van de beschikbare meststoffen over de gewassen om een optimale opbrengst te realiseren. Aan de andere kant zorgt het ervoor, dat er na de teelt zo min mogelijk reststikstof achterblijft en daarmee de kans op uitspoeling van nitraat naar het grondwater geminimaliseerd wordt. Crijns: „Wij adviseren onze deelnemers om tijdig te starten met het bemestingsplan en goed te onderzoeken welke alternatieve manieren van mineralenaanvoer er in de omgeving beschikbaar zijn. Bovendien is het zaak om tijdig afspraken te maken met leveranciers over de beschikbaarheid van dierlijke mest of de dunne fractie, die als kunstmestvervanger kan worden ingezet. Enerzijds om de kosten te drukken, anderzijds om een mogelijk tekort in het voorjaar voor te zijn.” Het niet meer mogen bemesten van wintergranen vóór 15 maart ziet hij niet als een probleem. „Deze datum zegt niet zoveel. De bodem- en weersomstandigheden zijn van veel groter belang. Bovendien is het de vraag of de hiervoor noodzakelijke kunstmest dan wel beschikbaar is.”

De actuele situatie op de kunstmestmarkt zal de komende tijd niet verbeteren, verwacht de Duitse bemestingsadviesorganisatie Dünger Fuchs. Ze doet deze voorspelling op basis van diverse factoren die momenteel een duidelijk negatief effect hebben op de prijzen en de beschikbaarheid van kunstmest in de komende maanden. Bekend is dat de prijzen fors worden opgedreven door de extreem hoge gasprijzen. In vergelijking met de afgelopen jaren is de gasprijs ruim vijf keer zo hoog geworden. Volgens Dünger Fuchs hebben de internationale ureumprijzen de stijging van de gasprijzen niet gevolgd. De kloof tussen de kosten van de grondstoffen en de verkoopprijzen is groter geworden. Terwijl de prijzen voor meststoffen van het begin van het jaar tot oktober met 300 procent stegen, werd aardgas in de loop van het jaar tot 600 procent duurder. Daarnaast is de prijs van CO2-certificaten binnen een jaar tijd ruim verdubbeld, van 32 euro naar 70 euro per certificaat. De extreme prijsstijgingen voor aardgas en CO2-certificaten maken de productie van stikstofmeststoffen voor veel Europese producenten onrendabel, waardoor sommige fabrieken zijn stilgelegd of op een lager pitje draaien.

Transportproblemen

Maar ook op logistiek vlak signaleert Dünger Fuchs tal van problemen. Zo is er alleen al in Duitsland momenteel een tekort van circa 80.000 vrachtwagenchauffeurs. Door de explosieve toename van nieuwe COVID-19-besmettingen wordt het steeds moeilijker om bestaande toeleveringsketens in stand te houden. Verder kampen transportbedrijven met een toenemend tekort aan AdBlue voor hun vrachtauto’s. AdBlue wordt van ureum gemaakt. Een verminderde meststoffenproductie heeft dus niet alleen gevolgen voor de productie van meststoffen, maar leidt ook tot een lagere AdBlue-productie. Dit zorgt voor een beperkte inzetbaarheid van vrachtauto’s. Voor Duitsland is een bijkomend logistiek probleem dat door een gebrek aan neerslag de binnenvaart op de Rijn en de Donau (de belangrijke waterwegen) ernstig wordt belemmerd. Volgens Dünger Fuchs kunnen de ontstane achterstanden niet meer worden ingelopen. Het gevolg is dat wie niet tijdig beslist en op het laatste moment koopt mogelijk in het voorjaar zonder meststoffen komt te zitten.

Met het oog op de Olympische Winterspelen in februari 2022 wil China een schone lucht realiseren. De verwachting is dat de overheid daarvoor de kunstmestfabrieken in Shandong, Henan en Hebe zal stilleggen. Verder hebben de regeringen van Rusland en China een exportverbod van kunstmest ingesteld.